Leesfragment: Fluwelen woede

Vanaf 10 december ligt de herziene editie van Alan Downs' Fluwelen woede in de winkel. Wij publiceren het voorwoord!

Als homoseksuele man draag je je seksualiteit vaak als geheim met je mee, in het begin van je leven en misschien ook later.
Ondanks de vooruitgang die de afgelopen decennia is geboekt, is er nog steeds veel agressie, haat en onbegrip jegens de homoseksuele man. Dit leidt tot gevoelens van schaamte en afwijzing, wat bij sommigen weer kan leiden tot eenzaamheid, promiscuïteit en gebruik van verdovende middelen. Wat is het effect van leven in een samenleving waar homoseksualiteit niet volledig wordt geaccepteerd, en in ieder geval niet de norm is? Hoe komt het dat zoveel homo’s creatief excelleren? Waarom spelen seks, uiterlijk en drugs in veel homoscènes zo’n prominente rol? Alan Downs beschrijft in Fluwelen woede aan de hand van psychologische onderzoeken het traject dat hij zelf aflegde om zich te bevrijden van zijn negatieve gevoelens.

Fluwelen woede is een krachtig en baanbrekend boek dat een essentiële rol speelt in het publieke debat over de homocultuur. Een boek dat het leven van (jonge) homoseksuele mannen voorgoed zal veranderen.

N.B. Op woensdag 18 december vanaf 20.00 uur bespreken Jörgen Tjon a Fong, Nicolaas Veul, Iebele van der Meulen, Bas Kosters en Tofik Dibi vragen als 'Hoe komt het dat we als homo's vaker depressief zijn?' en 'Is zelfdestructie inherent aan de homo?' in het Compagnietheater in Amsterdam.

Voorwoord

Het is nu eind augustus en alweer een zomer glipt voorbij. Ik zit op het terras van het verweerde huisje dat mijn goede vriend Randy in Provincetown in Massachusetts voor de zomer heeft gehuurd en waar hij elke avond voor een enthousiast en dronken publiek dat te lang in de zon heeft gezeten optreedt als een vermakelijk realistische versie van Cher. Terwijl de middagzon haar hoogste punt bereikt, loopt mijn hart over van dankbaarheid omdat ik zoveel geluk gehad heb in het leven. Goede vrienden, werk waar ik van hou en dat ik met passie doe, en last but not least: ik leef. Volgend jaar ben ik een halve eeuw oud en mijn geest dwaalt opnieuw door al de kronkelende gangen van al die jaren in San Francisco, New Orleans, Key West en New York. Ik herinner me alle mooie mannelijke gezichten die de wanden van mijn geheugen sieren. Sommigen hebben de aidscrisis niet overleefd, en talloze anderen hebben de angst niet kunnen verwerken van weten dat ze niet zouden sterven, dat hiv een chronische, beheersbare ziekte is, en dus doken ze diep de duistere wereld van crystal meth, alcohol en wat dies meer zij in, en dansten zich op die manier de armen van de dood in. Gisteravond nog kreeg Randy te horen dat een oude vriend zich het leven uit had gedronken. Net als veel homoseksuele mannen heb ik genoten van de hoogtepunten en ben ik door de diepste dalen van het leven heen gestrompeld - en we hebben echt geluk dat we het hebben overleefd, waar dat voor zoveel anderen niet geldt. Op dergelijke momenten, waarop ik terug- kijk en de herinneringen voel opkomen, word ik verscheurd door dankbaarheid voor wat ik gekregen heb en verlangen naar wat verloren is gegaan.
Mijn hart was vervuld van vreugde, gisteren, terwijl we de hele nacht door dansten. Een verrukkelijk assortiment van mannen in alle soorten en maten had zich bij Randy en mij gevoegd. Je had Paul, die als voorganger van een van de grootste Unity-kerken in Amerika fundamenteel de manier verandert waarop die gezindte - naast vele andere - homoseksuele mannen accepteert en omarmt. Op een gegeven moment kwamen we een knappe man tegen die zei dat hij schrijver was, en Randy's opgetrokken wenkbrauwen verkeerd interpreterend nipte ik van mijn drankje en vroeg ik terloops wat hij zoal had geschreven, om er tot mijn schande achter te komen dat de man die voor me stond een van mijn favoriete schrijvers was. Zijn roman The Hours inspireert me tot op de dag van vandaag om als schrijver dieper te graven, zodat ik misschien op een dag iets kan schrijven wat net zo echt, ontroerend, rauw en authentiek is. De nacht was een en al gelukzaligheid die eindigde terwijl we allemaal samen op de stoep zaten en met een pizza genoten van het warme zeebriesje dat er de straten streelt en de zorgen wegneemt van iedereen die over deze eeuwenoude geplaveide paden reist, die voor het eerst betreden werden door de Pilgrim Fathers op hun tocht naar vrijheid en acceptatie.
Het is in deze dialectische paradox, zwevend tussen vreugde en tragedie, vrijheid en door schaamte ingegeven gevangenschap, groot talent en verkwiste levens, dat Fluwelen woede gesitueerd is. Als homoseksuele mannen zijn we allesbehalve gewoon en voorspelbaar geweest. Overal waar je komt, en ongeacht leeftijd, functie en economische status: het leven van homo's bevat een tegenstrijdige mix van pijn en extase. Onze problemen en successen in het leven verschillen echt niet van die van andere mannen, en toch zijn we op een unieke manier te herkennen aan ons gedrag - de homocultuur is onmiskenbaar wanneer je ermee geconfronteerd wordt. We zijn op geen enkele manier pathologischer of afwijkender dan de andere mannen die ooit op deze planeet hebben geleefd of nu nog leven. En toch zijn we duidelijk anders. Als je van een man houdt, verandert dat je fundamenteel - en we zijn allemaal gevormd door onze liefde voor mannen: de zware streling van zijn hand, het haar op zijn onderarm dat langs ons strijkt en de krachtige kus die zowel een vooraanstaande plaats inneemt in onze verdedigingsmechanismen als deze onderuithaalt. Die dingen verlevendigen onze dagen en voeden onze dromen. In de jaren sinds de oorspronkelijke uitgave van Fluwelen woede hebben veel mannen ruimhartig hun verhalen en worstelingen met schaamte met me gedeeld. Sterker nog, het concept van schaamte heeft voor velen van hen tot inzicht geleid. Voordat ze het boek lazen, hadden ze het gevoel dat ze al lang klaar waren met de verwoestingen die de schaamte over hun seksuele geaardheid had aangericht. Sommige mannen herinneren zich de schaamte om hun homoseksualiteit niet - ze stapten op jonge leeftijd voortvarend uit de kast en keken nooit meer om. Op dat punt verwerf je een inzicht dat je leven echt verandert. De meesten van ons hebben de emotie van schaamte jarenlang niet gevoeld - al vanaf dat we in het reine kwamen met onze homoseksualiteit. De meerderheid van de homomannen die uit de kast zijn voelt geen schaamte meer. Wat ooit een gevoel was, is in onze ziel een diepere en meer sinistere entiteit geworden - een hardnekkige overtuiging dat we geen liefde waard zijn. Door in die gevoelige en vormende jaren van de adolescentie schaamte te ervaren hebben we geleerd dat er iets mis met ons was, iets wat in essentie geen liefde waard was, en als we willen overleven moeten we ervoor zorgen dat er van ons gehouden kan worden. We smachtten naar liefde, en daar hing ons hele bestaan van af, of zoals de Britse psychiater R.D. Laing opmerkte: 'Of het leven de moeite waard is hangt ervan af of er liefde in het leven is.' De les van die vroege, verlammende schaamte liet een diepe indruk na. Als je wilt dat er van je gehouden wordt, moet je de waarheid over jezelf aan het zicht onttrekken en je best doen, zodat er van je gehouden kan worden.
De dagen dat we ons schamen voor het feit dat we homo waren zijn aan ons voorbijgegaan, net als de laatste dagen van de zomer, ze glipten weg in ons geheugen terwijl we verder gingen met ons leven en openlijk als homoseksuele mannen ons leven leidden. De schaamte raakte ingebed in de structuur van onze almaar groter wordende persoonlijkheden en beïnvloedde alles om ons heen, en raakte toch ook zo minutieus aan de kern van ons wezen dat we haar wel als onderdeel van onszelf móésten zien. Omdat het oog zichzelf niet kan zien, kunnen we deze ingebedde schaamte niet voelen of zien. Maar vergis je niet, de schaamte is er, en is heel reëel.
Van alle reacties die lezers de afgelopen zes jaar met me hebben gedeeld, is de reactie die het vaakst terugkomt: 'Ik voel geen schaamte.' Maar heel weinigen van ons voelen de schaamte, maar bijna allemaal worstelen we met de particuliere overtuiging dat 'als je echt de hele, onverbloemde waarheid over me zou weten, zou je weten dat er niet van me te houden valt'. Het is deze gedachte die ons voortstuwt, zijn tirannie van existentiële angst domineert ons zelfs. Op onze eigen manier, jong en oud, begonnen we met het 'verdienen' van liefde, en ontsnappen aan de pijn van de overtuiging dat er niet van ons te houden is. Het is deze verdomde zoektocht die ons naar de hoogste hoogtepunten voert en tegelijkertijd aan de rand van de afgrond brengt. Dit is wat iemand tot een fabuleuze homoseksuele man maakt en hem tegelijkertijd te gronde richt.
Schaamte is niet hetzelfde als homofobie. Homofobie is de angst om homo te zijn, en schaamte is de angst om geen liefde waard te zijn. De homofobie kun je relatief makkelijk genezen, maar zonder zorg en aandacht zal de schaamte een leven lang meegaan. Homoseksuele schaamte is geen gêne over het feit dat je homo bent, het is de overtuiging dat homo zijn slechts een symptoom is van je eigen lelijke ziel. Je kunt de homofobe symptomen behandelen, maar de onderliggende ziekte blijft bestaan totdat deze wordt erkend en behandeld.
Vanuit dit perspectief ben ik gaan begrijpen waarom Fluwelen woede zoveel jongere homoseksuele mannen blijft raken, van wie velen nooit het langdurige proces van uit de kast komen hebben meegemaakt dat anderen hebben beleefd in een tijd waarin homoseksualiteit op sociaal vlak veel minder werd geaccepteerd. Hoewel ze zich misschien niet gegeneerd hebben voor het feit dat ze homoseksueel zijn, zijn ze opgegroeid met de wetenschap dat ze anders waren dan hun ouders (die doorgaans hetero zijn) en een groot deel van de wereld om hen heen. De wetenschap dat ze op zo'n belangrijke manier anders waren bracht hen ertoe de door schaamte ingegeven overtuigingen te internaliseren. De statistieken bevestigen dat homoseksuele mannen van begin twintig steeds vaker blijken te worstelen met verslaving, depressie en zelfs gedachten aan zelfmoord - stuk voor stuk symptomen van de man die het pijnlijke gevoel heeft geen liefde waard te zijn.
Sommige mannen vroegen me: als de wereld homoseksualiteit steeds meer accepteert, zal de schaamte bij mannen dan niet minder relevant worden? In het ideale geval wel. Even waar is echter dat de homofobie in de samenleving weliswaar afneemt, maar dat betekent niet dat homoseksuele mannen dus ook niet langer het isolement zullen ervaren dat het gevolg is van zich anders voelen dan leeftijdsgenoten en familie. Het is door deze ervaring van dit anders-zijn, degene zijn die er niet bij past, dat schaamte in ons leven wortel schiet. Daaruit volgt dus dat zelfs wanneer de homofobie in de wereld begint af te nemen, homomannen nog steeds alle manieren moeten blijven erkennen waarop we hebben geaccepteerd dat er niet van ons te houden valt, en alles moeten doen wat nodig is om een dergelijke vreselijke overtuiging te verbannen uit ons leven. In de vijftien jaar sinds Ellen DeGeneres op een nationale tv-zender als lesbienne uit de kast kwam en de openlijk homoseksuele sitcom Will & Grace voor het eerst werd uitgezonden, is er wat betreft de acceptatie van homoseksualiteit veel veranderd. In dezelfde periode zijn de problemen met verslaving en geestelijke gezondheid onder homoseksuele mannen op een zorgwekkend hoog niveau gebleven, en alles wijst erop dat ze blijven toenemen. Hoewel de sociale acceptatie van homoseksuele mannen, homorechten en het homohuwelijk van cruciaal belang zijn voor het welzijn van homoseksuele mannen, zijn deze dingen niet voldoende om ons ertoe te bewegen op een diepgaander niveau aan onszelf te werken en ons te ontdoen van de strakke greep van schaamte op ons leven.
Deze herziene editie van Fluwelen woede bevat een uitgebreid laatste hoofdstuk met praktische informatie over hoe je als homoseksuele man een authentiek leven kunt leiden, vrij van schaamte. Het is niet gemakkelijk om authentiek te leven, zonder de noodzaak om tekortkomingen te compenseren of door middel van verslavingen te ontsnappen aan de pijn van onze emoties. Veel van wat ik in dit boek schrijf, wordt beïnvloed door mijn training in dialectische gedragstherapie (dgt), en ik ben enorm veel dank verschuldigd aan psycholoog, onderzoeker en zen-beoefenaar Marsha Linehan, die dgt heeft ontwikkeld. dgt werd onlangs genoemd in een bijlage van het blad Time over '100 nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen'. Degenen die verder zouden willen gaan met psychotherapie over de kwestie van schaamte en het reguleren van emoties, raad ik aan een therapeut te zoeken die dgt beoefent. Hoewel niet alle dgt,-therapeuten bekend zijn met de specifieke problemen van homoseksuele mannen, vind ik ze over het algemeen goed opgeleid en hun werkwijze komt overeen met de aanpak in Fluwelen woede.
Terwijl de zomer overgaat in de herfst en ik de winderige duinen van Cape Cod verlaat en terugkeer naar mijn praktijk in Los Angeles, denk ik terug aan de duizenden brieven en e-mail die ik heb ontvangen van lezers van Fluwelen woede. De meeste homoseksuele mannen en hun families vonden het boek nuttig en enkele zijn er woedend over, maar het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om neutraal te staan tegenover de homoschaamte waarover ik schrijf. Het boek heeft een veel groter bereik gehad dan ik ooit voor mogelijk had gehouden, en raakte de levens van tienduizenden homo's over de hele wereld. Ik hoop oprecht dat deze herziene editie die traditie zal voortzetten en een boodschap leven in zal blazen die volgens mij onder homomannen heel erg nodig is.
Geen enkele andere groep mensen op deze planeet is beter toegerust voor het overbrengen van de boodschap van zelfacceptatie en authenticiteit dan homoseksuele mannen en vrouwen. Velen van ons hebben enorm geworsteld met schaamte en leerden toegang te krijgen tot de kracht van authenticiteit en eerlijkheid die in ons ligt.
Of het nu de moord op acht miljoen Joden was, het bombardement op het Federal Building in Oklahoma City, waarbij 168 doden vielen onder wie negentien kinderen, of de gruwelijke kaping van passagiersvliegtuigen om die vervolgens met mensen volgepakte wolkenkrabbers in te vliegen, de levens van bijna alle destructieve daders zijn verweven met, en in veel gevallen gemotiveerd door, woedende reacties op persoonlijke schaamte. De verwoestende gevolgen van schaamte zijn alomtegenwoordig, en een wereld die vooral heeft geleerd nooit jong, heilig, rijk of succesvol genoeg te zijn snakt naar de boodschap van zelfacceptatie. Het heeft me bijna vijftig jaar gekost om het enorme belang te begrijpen van het overwinnen van destructieve schaamte bij het heel maken van ons leven, en zelfs bij de genezing van een hele planeet die iets te gretig lijkt te flirten met rampspoed.
Als homoseksuele mannen hebben we bij uitstek het recht om de boodschap van compassie, vergeving en zelfacceptatie te brengen . want we hebben er ervaring mee en weten hoe belangrijk het is om trots te zijn op wie we zijn. De destructieve invloeden van schaamte zijn overal in onze wereld aanwezig, en ik hoop oprecht dat dit boek een beweging op gang zal brengen die ons voorbij dit huidige tijdperk van homoseksuele zelfgenoegzaamheid en overcompensatie brengt en ons in plaats daarvan het wereldtoneel op duwt als leiders waar het om zelfacceptatie en bewustzijn gaat. Hoewel sommigen dit als een te grootse visie beschouwen, geldt dat voor mij niet. Het is de natuurlijke uitkomst van onze eigen strijd met schaamte dat we ons inzicht delen met een planeet die het hard nodig heeft. Het is dan ook mijn droom dat Fluwelen woede een diepe verandering teweeg zal brengen bij jou en elke lezer die het onder ogen krijgt, en dat we samen een beweging beginnen die onze wereld bevrijdt van alle manieren waarop schaamte mensen belet vreugde te ervaren die zich net buiten de donkere muren bevindt die de menselijke geest insluiten.
Omdat deze zwaarbevochten boodschap van zelfacceptatie zo vreselijk belangrijk is, niet alleen voor homo's, maar voor iedereen, kom ik met deze herziene editie. Hoewel vrijwel al het oorspronkelijke materiaal behouden is gebleven en nog steeds relevant is, heb ik nieuw materiaal toegevoegd dat volgens mij van wezenlijk belang is. Hoofdstuk 14, waarin de vaardigheden worden beschreven die belangrijk zijn om schaamte te overwinnen en een authentiek leven te leiden, is herzien en aanzienlijk uitgebreid. Hoewel het belangrijk is om de oorsprong van door schaamte veroorzaakte wonden te begrijpen, is dat niet voldoende om noodzakelijke veranderingen in ons leven te bewerkstelligen. Verandering is het gevolg van keuze en oefening, niet van inzicht in ons verleden. Volgens mij is dit het belangrijkste hoofdstuk van het boek.
Deze editie eindigt met een nieuwe epiloog over mijn leven en mijn eigen worsteling met schaamte. Ik heb lang en diep nagedacht voordat ik het opnam, omdat het altijd een beetje aan egocentrisme en zelfs zelfvergroting doet denken om je ei- gen verhaal te vertellen, maar twee redenen brachten me ertoe om dit korte memorandum over mijn volwassen leven op te nemen. Ten eerste merk ik zelf dat ik vaak het beste leer door middel van verhalen die me helpen een mentaal plaatje te vormen van een complexe kwestie. Fluwelen woede staat vol met verhalen uit de levens van mijn cliënten, dus het leek me alleen maar toepasselijk om hier ook met mijn eigen verhaal te komen. Ten tweede, en voor mij persoonlijk van groot belang, bespreek ik mijn ervaring van bijna een kwarteeuw seropositief zijn. Ik heb me er enorm voor geschaamd dat ik seropositief ben, en op deze pagina's deel ik voor het eerst zo eerlijk mogelijk mijn ervaringen met hiv. Bij veel homoseksuele mannen hakt de schaamte over seropositief zijn er dieper en destructiever in dan de schaamte over homoseksueel zijn. We worden er zo'n beetje ons hele leven aan herinnerd dat er iets mis met ons is en de diepgewortelde, sinistere overtuiging vat post dat hiv er misschien het fysieke bewijs van is dat er van ons niet gehouden kan worden. Door mijn verhaal te vertellen, hoop ik iedereen - hetero, homo, seropositief en - negatief - mijn boodschap van compassie, acceptatie en vooral de hoop over te brengen die het gevolg is van de wetenschap dat het niet uitmaakt wie je bent of wat je hebt gedaan - je verdient liefde.

Alan Downs
Los Angeles, Californië, augustus 2011

Copyright © Alan Downs 2005, 2006, 2012
Copyright Nederlandse vertaling © Dennis Keesmaat/Nijgh & Van Ditmar 2019