Oek de Jong, Jack Fairweather, Sigrid Nunez, Jannah Loontjens (de boekbesprekingen in de week van 4 september 2019)
09 september 2019Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met daarin deze week uitgebreid aandacht voor Oek de Jong, Jack Fairweather, Sigrid Nunez, Jannah Loontjens, en verder: Ton Lemaire, Mitchell Zuckoff (Trouw), Margaret Atwood, Caroline Van Hemert, Kate Kirkpatrick, Jia Tolentino (de Volkskrant), Ted van Lieshout, Guus Middag (Het Parool), Maarten ’t Hart, Jonathan Safran Foer (NRC), Bette Dam, Louis Stiller, Serhi Zjadan, Jarrett Earnest, Robbert Dijkgraaf (De Nederlandse Boekengids), Rebecca Solnit, Jordan Peterson (Vrij Nederland), Kamel Daoud, Jeanette Winterson, Chris Hietland, Evelyn Waugh (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Dit weekend in Trouw een interview met Ton Lemaire (Met lichte tred. De wereld van de wandelaar). Leonie Breebaart vraagt hem naar hoe 'authentiek' wandelen de band tussen mens en aarde herstelt. 'Ik beschrijf een ideaaltype, als tegenhanger van onze normale bedrijvigheid, ons gehaast met de auto enzovoorts. Gewoon met je voeten je weg zoeken in het landschap, eventueel met een kaart. Optimaal openstaan voor je omgeving. Niet gehaast zijn, niet uit zijn op prestaties. Je zo min mogelijk laten afleiden door reclame en commercie. Loskomen van de obsessie met markt, geld en consumptie. Mijn wandelboek loopt uit op een cultuurkritiek,' zegt Lemaire.
In Letter & Geest staat een bewerkte Inleiding van Rutger Bregmans De meeste mensen deugen [fragment], interviewt Eefje Rammeloo Willy Wo-Lap Lam (The Fight for China's Future, en medesamensteller Flip van Doorn essayeert over nutteloze kennis, naar aanleiding van het verschijnen van Hoeveel poten heeft een octopus? Het Grote Boek van de Nutteloze Kennis. 'De vraag of nutteloze kennis enig nut heeft, leidt vroeger of later tot de vraag of kennis hoe dan ook nut heeft. Wie niet oppast, belandt dan al snel bij de zin van het leven,' besluit hij.
Recensies! Janita Monna las Rosa Schogts Dansen te ontspringen. 'Is er een nieuwe dichter opgestaan,' vraagt ze zich af. 'Gevoel voor ritme en klank heeft ze zeker, voor spanning ook.' Dan: Co Welgraven in gesprek met Jack Fairweather over Vrijwillig naar Auschwitz. Witold Pilecki, de man die Auschwitz infiltreerde: 'Je wordt voortdurend geconfronteerd met de ergste verschrikkingen die zoveel mensen hebben meegemaakt. Dat raakt je. Ik had het daar wel eens te kwaad mee. Maar als ik dan weer dacht aan Pilecki, aan wat die man betekend heeft, aan de energie en creativiteit die hij uitstraalde, aan zijn positieve levenshouding, dan kon ik me weer aan het onderzoek en schrijven zetten. Pilecki heeft laten zien hoe je zelfs in de meest extreme en vreselijke situaties anderen kunt inspireren.'
Gerwin van der Werf las Sigrid Nunez' De vriend. 'Nunez schetst een somber beeld van de literatuur in deze tijd, en ze heeft er veel belangwekkends over te zeggen,' stelt hij vast, en: 'De passages over de grimmige kant van de rouw behoren tot de mooiste uit het boek.' En Paul van der Steen, over Mitchell Zuckoffs Ondergang en opkomst. Het verhaal van 11 septemer: 'Een indrukwekkend monument. [...] Zuckoff maakt daar mensen van en brengt het onvoorstelbare daardoor terug tot "behapbare" proporties.'
Maar het Boek van de week is Oek de Jongs Zwarte schuur [fragment]. Rob Schouten: 'Het zijn dat soort oceanische ervaringen die Oek de Jong zonder schaamte oproept en benoemt, dwars door alle oppervlakte en avontuur heen. Een haast religieuze ervaring. Je kunt er niet goed de vinger op leggen en dat is maar goed ook, het doordesemt het hele boek, de rampzalige gebeurtenissen evengoed als de sensuele momenten. En dat zijn de meest memorabele boeken, die waarvan je het geheim niet ontraadselt.'
Korter:
- Beeldboek van de week is George Orwells Animal Farm, verstript door Odyr.
- Jann Ruyters over Jhumpa Lahiri, Waar ik nu ben [onze recensie]: 'Een schitterend, beklemmend maar ook ontroerend inkijkje in een onafhankelijke geest.'
- Ruyters nogmaals, nu over Sayaka Murata, Buurtsupermens: 'Slim confronteert Murata je met een extreem conformisme dat geen afwijkingen verdraagt. Helemaal evenwichtig is de satire niet.'
- Bas Maliepaard over Enrico Galiano, De bijzondere woorden van Gioia: 'Draait uiteindelijk knap om de volwassenwording, het openbloeien van Gioia.'
De recensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Morgen verschijnt de nieuwe roman van Margaret Atwood, De testamenten, het vervolg op Het verhaal van de dienstmaagd. De Volkskrants Margriet Oostveen interviewde haar al. 'Lezers houden er niet van als er tegen ze gepreekt wordt, ze trekken graag hun eigen conclusies. De roman is op zichzelf al een moralistische vorm, omdat verhalen een moralistische vorm zijn: ze hebben een begin, een midden en een einde en de zaken eindigen goed of slecht voor de personages. [...] We vertellen onszelf allemaal verhalen die ons door de dag helpen. En in die verhalen bedoelen we het goed. Maar als we eerlijk zijn, realiseren we ons dat het ook gewoon leuk was om de heks te zien branden. Al zullen maar heel weinig mensen dat toegeven over zichzelf. Lydia doet dat. Zij schept er genoegen in mensen ten val te brengen.' Op sociale media wordt vooral een zin geciteerd die buiten het interview staat: 'Een schrijver willen "ontmoeten" omdat je van zijn werk houdt, vergelijkt ze met "een eend willen ontmoeten omdat je van paté houdt".'
Iris Hannema las Jannah Loontjens Als het over liefde gaat [fragment] en Caroline Van Hemerts Met de zon als kompas. 'Loontjes komt al snel tot dezelfde conclusie als de lezer: ze had deze wandeling beter in haar eentje kunnen ondernemen (een relatieanalyse kan ook uitstekend als de ander niet in de buurt is). Gezelschap in een reisverhaal is alleen functioneel als de aanwezigheid van de ander legitiem, urgent is, en gekibbel is dat voor de lezer niet.' En: 'Van Hemert schrijft prettig, nuchter en relativerend en is een enthousiasmerende vogelgids.'
Peter Giesen sprak Kate Kirkpatrick, de biografe van Simone de Beauvoir. 'Overigens geeft [De Beauvoir] toe dat ze niet alles opschrijft, met een heel mooie zin: alleen als er weinig te vertellen is, kun je alles zeggen.' En: 'Het zijn geen prettige verhalen. Achteraf besefte De Beauvoir dat ook. Het betekende een ommekeer in haar filosofie, de reden waarom ze naar een existentialistische ethiek zocht. Ze beschrijft dat Sartre en zij ten prooi waren gevallen aan "spirituele hoogmoed", waardoor ze hun verantwoordelijkheid voor de gevoelens van deze jonge meisjes niet erkenden.' Maar het gaat ook over De tweede sekse, dat nog steeds relevant is volgens Kirkpatrick.
Loes Reijmer las Jia Tolentino's Trick Mirror: Reflections on Self-Delusion ('Tolentino levert, kortom, een bijsluiter voor het moderne leven en de onzin die dagelijks tot ons komt via internet. Met haar intelligentie, scherpte en vermogen tot zelfreflectie zou je haar ook als medicijn kunnen zien.') en Arno Haijtema Martin Dammans Soldier Studies: Cross-Dressing in der Wehrmacht & Erik Kessels' Shit (Scheisse) ('Zoals je je kunt afvragen waarom de travestiefeestjes werden gefotografeerd en aldus voor het nageslacht bewaard bleven, zo kan dat ook bij de poepende mannen.'). Ook interessant:
- Jhumpa Lahiri, Waar ik nu ben [onze recensie]
- Raj Patel en Jason Moore, Een geschiedenis van de wereld in zeven goedkope zaken
- Simon(e) van Saarloos, Herdenken herdacht
- Reinier Sonneveld (tekst) en Heina Dokter (beeld), Het lied van de vlinder.
- Anne-Gine Goemans, Holy Trientje
- Dylan Jones, The Wichita Lineman
- Antoine de Saint-Exupéry, Het wonderbaarlijke verhaal van de kleine prins (nieuwe vertaling Tiny Fisscher)
- Anton Holban, Een dood die niets bewijst
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool: Hanneloes Pen over de Paroolmensen in het Oranjehotel, waarover Bas von Benda-Beckmann het Het Oranjehotel. Een Duitse gevangenis in Scheveningen [fragment] schreef, en Marjolijn De Cocq sprak Monique Burger van de negenjarige Nieuwe Boekhandel. Ze zou verkopen, maar toen bleek haar partner ziek en ging de verkoop niet door. 'Je wil niet je privéleven zo delen op sociale media. Maar dat de verkoop niet doorging, moest naar buiten worden gebracht. En dat nieuws was nu zo onlosmakelijk verbonden met het nieuws van mijn zieke partner dat ik het niet als losstaand feit kon melden. Het is de combinatie van factoren die het zo heftig maakt.'
De eigenlijke boekenpagina's openen met Ted van Lieshouts nieuwe boek Kleuren, fragmenten daaruit: 'Daar heb ik van geleerd: als je houdt van kleuren waar verder niemand om geeft, komt niemand om ze af te pakken. Daarom houd ik voor alle zekerheid van alle kleuren.'
De Cocq interviewde ook Jannah Loontjens, over haar nieuwe boek Als het over liefde gaat [fragment]: 'Het is eigenlijk een gek boek. Het gaat aan de ene kant over wandelen, maar aan de andere kant over de liefde en over schrijven. Het heeft uiteindelijk zichzelf geschreven en dat bleek ook weer een enorme vrijheid. Dat zoeken naar vrijheid is tegelijk ook het thema van het boek. Vrijheid in het leven, in de liefde, in het schrijven.'
Er zijn ook besprekingen. Dries Muus las de nieuwe Oek de Jong, Zwarte schuur [fragment]: 'Ook met Zwarte schuur laat De Jong zien dat we niet zozeer een nieuw genre nodig hebben, als wel meer van dit soort romans: langdurig meeslepend, soms adembenemend, verbluffend inzichtelijk en échter dan de meeste dagen in je leven.' Hij heeft wel een kanttekening: 'De Jong diept, kortom, uit wat helemaal niet uitgediept had hoeven worden, in elk geval niet zo lang. Dat maakt het middendeel niet zozeer slecht, als wel overbodig.'
Kortere stukken gaan over Sigrid Nunez' De vriend (Dirk-Jan Arensman: 'Razend knap: terwijl ze met oprechte warmte over hem spreekt, schemert tussen de regels de pijn van onbeantwoorde romántische liefde door.') en Guus Middags De wereld is weer plat, ja (Dieuwertje Mertens: 'Middag maakt er meer van. Hij analyseert grondig, maar op een frivole en leesbare manier.'). Mertens prijst ten slotte ook een moderne klassieker aan: Mohamed Choukri's Hongerjaren: 'Choukri heeft de ellende, sociale achterstand en het geweld uit zijn jeugd op onsentimentele wijze opgetekend in rauwe, realistische zinnen.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Aan het woord in Politiek & maatschappij zijn in deze editie van De Nederlandse Boekengids Joris Versteeg, Wytske Versteeg, Jaap Goudsmit en Jan Overwijk. 'In de VS worden onderhand rekruten voor Afghanistan opgeleid die op de fatale dag nog geboren moesten worden,' stelt Joris Versteeg in zijn stuk dat hij naar aanleiding van het meerderjarig worden van 9/11 schreef. En verder nog: 'Directorate S [van Steve Coll] is onderzoeksjournalistiek op haar best. […] Meer dan de titel doet vermoeden, is [het] in de eerste plaats een studie naar de Amerikaanse interventie, en biedt het een fascinerende inkijk in de werking van het veiligheidssysteem van de VS. […] Het Verenigd Koninkrijk was en is ook in Afghanistan Amerika's belangrijkste militaire bondgenoot. In Unwinnable: Britain's War in Afghanistan reconstrueert Theo Farrell de jarenlange verbeten strijd die het VK er heeft gevoerd. […] De studies van Coll en Farrell vormen beide waardevolle bijdragen aan de geschiedschrijving van de gefaalde westerse interventie aan de Hindoekoesj.'
Bette Dam accentueert volgens Joris Versteeg in haar Op zoek naar de vijand. Het verhaal van een terrorist die een vriend wilde zijn 'de bedoelingen van de Taliban, maar heeft ze maar weinig oog voor de gevolgen; ze bespreekt, om een onderscheid van socioloog Max Weber te gebruiken, voornamelijk de Gesinnungsethik en verontachtzaamt de Verantwortungsethik'. Gelukkig voor Versteeg is daar nog de 'welkome collectie historische Talibandocumenten, verzameld door Alex Strick van Linschoten en Felix Kuehn [The Taliban Reader: War, Islam and Politics. [Die] helpt mede verklaren waarom de Taliban zo succesvol de tribale fragmentatie onder de Afghaanse Pasjtoen oversteeg'.
Wytske Versteeg verdiept zich in het gasprobleem in ons land. 'De grote kracht [van Louis Stillers Gasland. Nederland wordt wakker Geschud] is dat hij de contouren van dat Gasland volgt van verleden tot toekomst, van de huiskamers van getraumatiseerde Groningers tot de ondoorzichtige beslissingsstructuren van de overheid en de NAM.' Ook Luc Wolters Staatsmijn Beatrix. Gemiste kans werd uit de kast getrokken. 'Het voorbeeld van de Beatrixmijn roept de vraag op hoeveel we tegenwoordig investeren in energievormen die tot uitsterven gedoemd zijn,' filosofeert Versteeg.
'Of je de alledaagse werkelijkheid verheldert of juist vertroebelt door ongelijkheid met een economische bril te bekijken,' vraagt Jaap Goudsmit zich af in zijn stuk 'Voorbij ongelijkheid?' Vanzelfsprekend pakt hij er een rits boeken bij.
'Het probleem dat [Harry G. Frankfurt in On Inequality] signaleert, is dat het streven naar gelijkheid niet op individuele noden en behoeften is gericht, maar op de vergelijking van welvaart tussen mensen,' stelt Goudsmit. 'Volgens [Robert Skidelsky & Edward Skidelsky in How Much is Enough? Money and the Good Life [fragment]] gaat het erom over genoeg middelen te beschikken om het van de wieg tot het graf goed te hebben. Dat is volgens hen alleen mogelijk als iedereen over bepaalde elementaire goederen beschikt: veiligheid, respect, persoonlijkheid, harmonie met de natuur, vriendschap, vrije tijd en gezondheid. [...] Factfulness (vertaald als Feitenkennis [fragment | boekverkopersbespreking]), van Hans Rosling, Ola Rosling en Anna Rosling Rönnlund stelt dat 'hoe oud mensen gemiddeld worden [direct samen] hangt met hun inkomen, of je dat nu per land bekijkt, op individueel niveau, of het verleden vergelijkt met het heden. [...] Benjamin Seebohm Rowntree was met Poverty: A Study of Town Life (1901) zijn tijd ver vooruit […]. Rowntree trachtte aan te tonen dat armoede de directe oorzaak is van chronisch lijden - met als gevolg een vroegtijdige dood. […] Rowntrees Yorkse studie laat zien dat armoede slecht is voor de gezondheid, maar is dat nu nog steeds het geval?
Die vraag hebben twee professoren van de Universiteit van York proberen te beantwoorden. In The Spirit Level: Why Equality is Better for Everyone (2009) onderzoeken Richard Wilkinson en Kate Pickett de effecten van ongelijkheid op de gezondheid. […] Zij publiceerden vorig jaar The Inner Level: How More Equal Societies Reduce Stress, Restore Sanity and Improve Everyone's Well-being, waarin zij beweren dat ongelijkheid beïnvloedt hoe we denken, wat we voelen en hoe we ons gedragen. Daarmee introduceren ze een nieuwe definitie van ongelijkheid. Meer nog dan in The Spirit Level verhuist ongelijkheid van de objectieve wereld van lichamelijke gezondheid naar de subjectieve wereld van de geest - met stress, angst, gebrek aan zelfrespect en een lage eigendunk als meeteenheden. [...] Waar The Inner Level verwarring schept over de bruikbaarheid van het begrip ongelijkheid, munt het rapport Van verschil naar potentieel. Een realistisch perspectief op de sociaaleconomische gezondheidsverschillen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2018) juist uit in helderheid en zuiverheid van argumentatie. De schrijvers ervan illustreren het probleem van het begrip ongelijkheid aan de hand van het percentage rokers,' besluit Jaap Goudsmit, waarna hij tevreden zijn economische bril af zet.
'Het is de crux van Frasers kapitalismekritiek: de economie vreet haar eigen mogelijkheidsvoorwaarden op,' kondigt Jan Overwijk aan over Nancy Fraser & Rahel Jaeggis Capitalism: A Conversation in Critical Theory in zijn stuk over de grenzen van het kapitalisme. 'Frasers kritische theorie breekt met denkers die het kapitalisme als een totalitair systeem beschouwden, zoals haar voorgangers binnen de Frankfurter Schule.'
Voor Kunst & literatuur zijn Eva Peek, Yra van Dijk, René Kooiker en Daniël Rovers aan zet.
Eva Peek las Oekraïense literatuur.´De vertaling van Serhi Zjadans Vorosjylovhrad is niet alleen een literaire belevenis, maar ook, in tweede instantie, een gids voor Oost-Oekraïne. Zo'n gids kunnen we wel gebruiken,' vindt ze. 'Niets is grauw in de wereld van Vorosjylovhrad. […] Zjadan geeft de wereld van Hermans [de protagonist] jeugd kleur met een uitbundigheid die doet denken aan de landschapsschilderijen van Van Gogh. Deze lyriek wisselt hij nu eens af met onderkoeld komische observaties, dan weer met rauw geweld.'
In Moedwil & misverstand '[I]s het nu de beurt aan Yra van Dijk, hoogleraar moderne letterkunde aan de Universiteit Leiden. Zij laat zien welke onwaarheden er in de discussie zijn geslopen en formuleert een aantal heldere taken voor de neerlandistiek de komende tien jaar.[...] Hoe gaan we dat doen? Met uw hulp. Kom met ons praten op de eerste Neerlandistiek-dagen, op 6 en 7 maart 2020 in Leiden (zie www.raadvoordeneerlandistiek.nl), kom gastcollege geven en volgen, sta ons terzijde met raad en daad. De neerlandistiek is immers van iedereen."'
René Kooiker behandelt twee boeken over de invloed van schrijfopleidingen in Amerika. 'Het gedegen overzichtswerk over de literaire geschiedenis van de MFA van Mark McGurl, The Program Era: Postwar Fiction and the Rise of Creative Writing (2009), laat zien dat praktisch alle naoorlogse Amerikaanse schrijvers van naam iets met schrijfonderwijs van doen hebben: of ze bezitten een MFA-diploma of ze geven er schrijfles.' Maar uiteindelijk blijkt het om 'meters maken' te gaan. 'Mij schiet de vergelijking met een blad als Runner's World te binnen: je kunt je zo lang je wilt verlekkeren aan dure hardloophorloges en wetenschappelijk doorwrochte trainingsschema's, maar als je niet bij het ochtendgloren je hardloopschoenen aantrekt om kilometers te maken, dan komt die marathon er nooit.[…] Maria Adelmann rapporteert in haar stuk in Chad Harbachs MFA vs NYC: The Two Cultures of American Fiction dat ze tijdens haar MFA, veelzeggend genoeg, 347 kladversies schreef die uiteindelijk 26 verhalen opleverden, en dat haar beste verhaal door 48 versies ging voordat ze er tevreden mee was.'
Daniël Rovers onderzoekt de kunst van het schrijven óver kunst met vijf prachtige relevante boeken aan zijn zijde: 'In What it Means to Write About Art bundelde schrijver en kunstenaar Jarrett Earnest een dertigtal uitgebreide interviews met gerenommeerde Amerikaanse kunstcritici, voornamelijk actief in New York. […] Het boek valt te lezen als een alternatieve, orale geschiedenis van de New Yorkse kunstwereld vanaf de jaren zeventig. [...] [In Mock Humanity: Two Essays on James Ensor's Grotesques toont] Bart Verschaffel toont zich een essayist die trefzeker en tastend tot de kern van de zaak komt, bijvoorbeeld als het gaat over de vraag wat nu de 'echtheid' van een beeld uitmaakt, namelijk niet hun gelijkenis, maar de impact die ze hebben: of ze ons aangrijpen of verontrusten. [...] Een auteur die uitblonk in het beknopte kunstessay is John Berger.[…] In zijn korte voorwoord van Portraits: John Berger on Artists laat [hij ons] weten[…]: "Ik heb het altijd gehaat als ze me kunstcriticus noemden." Berger volgde in de jaren veertig van de vorige eeuw een opleiding tot schilder en tekenaar. Destijds beschouwde hij critici voornamelijk als lieden die allerlei dingen over kunst beweerden zonder ooit een penseel of potlood te hebben vastgehouden. [...] In politiek en stilistisch opzicht is de Duitse conservatieve essayist Botho Strauß een tegenpool van Berger.[…] Het kost even moeite om te wennen aan Strauß' opake Duits, maar als dat lukt, verneem je de lucide observaties van een oudere schrijver, die nog eenmaal met zijn scherpe blik een artistiek oeuvre aftast. [...]Een compleet ander soort kunstbeschouwing is ten slotte verzameld in de kloeke bundel Nothing is Lost van Ingrid Sischy. […] Sischy's profielen draaiden nooit om de kritische (of banale) vraag 'of dit wel kunst is', maar eerder om de dagelijkse gang van zaken van kunstenaars.' Tot zover Daniël Rovers.
Dan aandacht voor De wetenschap & wij met Arjen Mulder, Marcel Vonk Mirjam Hoijtink en Michiel Leezenberg. Arjen Mulder dook ten eerste in de aardgeschiedenis van onze wereld.
- 'Op de grens van de geologische tijdperken Perm en Trias, 250 miljoen jaar geleden, stierf binnen honderdduizend jaar 95 procent van de dieren en negentig procent van de planten uit, op land en in zee, zoals professor Benton in geuren en kleuren beschrijft [in zijn When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time].'
- 'Andy Knolls enige publieksboek is Life on a Young Planet: The First Three Billion Years of Evolution on Earth. Knoll schrijft helder en beseft goed wat er interessant is aan zijn vak.'
- 'Het verhaal van het koolzuurgas is te vinden in het al wat oudere boek van de aardwetenschappers Tim Lenton en Andrew Watson getiteld Revolutions that Made the Earth.'
- '[H]et recentere en meer speculatieve boek van bioloog Peter Ward en aardwetenschapper Joe Kirschvink, A New History of Life: The Radical Discoveries About the Origins and Evolution of Life on Earth, [is] meeslepend geschreven, hoe specialistisch de interpretaties vaak ook worden.'
- 'Falkowski beschrijft [in Life's Engines: How Microbes Made Earth Habitable] krankzinnig ingewikkelde en slimme moleculaire constructies op heldere wijze en vraagt zich steeds af hoe de cellen van de bacteriën en archaea deze nanomachines ooit hebben kunnen bouwen.'
Marcel Vonk schrijft in zijn wiskundig gekleurde stuk: 'Het is vooral de wetenschapper Robbert Dijkgraaf die in het boek [Het isgelijkteken] aan het woord is, en niet zozeer de mathematisch fysicus Robbert Dijkgraaf. Hossenfelder is [in haar boek Lost in Math: How Beauty Leads Physics Astray] minder optimistisch dan Dijkgraaf. Volgens haar is niet de druk van buitenaf het grootste probleem voor de wetenschap, maar gaat er juist binnen de theoretische natuurkunde zelf iets mis. De schoonheid en elegantie die Dijkgraaf zo roemt zijn daar volgens haar de oorzaak van. Waarom gebruiken natuurkundigen die schoonheid eigenlijk als leidraad?'
Mirjam Hoijtink komt met een stuk over de toekomst van koloniale collecties: 'Er is een toekomst voor koloniale collecties. Als Tervuren iets leert, is het dat ieder land een ander koloniaal verleden heeft en de omgang daarmee een lokale aangelegenheid is. Veranderende inzichten over de betekenis van museale collecties kunnen niet langs de lijnen van dekolonisatie plaatsvinden, maar vereisen een historiserende en actualiserende heroriëntatie op de relatie tussen de voormalige kolonisator en de voormalige koloniën. Dat vraagt om hernieuwd archiefonderzoek waarbij kennisdeling met wetenschappers uit voormalige koloniën voorop moet staan.'
Michiel Leezenberg las Wael B. Hallaqs Restating Orientalism: A Critique of Modern Knowledge. 'Een volwaardige genealogische studie van de sharia en van de premoderne islamitische wetenschappen is dus nog niet voorhanden. Maar het feit dat zo’n analyse gegeven kan worden, maakt elk historisch of normatief beroep op een ‘islamitische traditie’ ten diepste problematisch: het oriëntalismedebat, dat door Hallaqs studie een krachtige nieuwe impuls krijgt, is nog lang niet ten einde,' sluit Leezenberg af.
En in Toen & nu: Rosa de Jong, Jacqueline Klooster, Simone Vermeeren en Anne Petterson.
Rosa de Jong bijt de spits af en begint over emancipatie en manumissie in koloniaal Suriname. Dat doet ze met Eigendomsstrijd. De geschiedenis van slavernij en emancipatie in Suriname [fragment] van Karwan Fatah-Black in haar hand, waarover ze het volgende van mening is: 'Dit boek is een belangrijke bijdrage aan een gelaagdere geschiedschrijving over zwarten in Suriname, die afwijkt van de traditionele focus op het plantagebestaan.'
Jacqueline Klooster bespreekt de opkomst van vrouwelijke kunstenaars, of het ontbreken ervan in de kunstgeschiedenis.'Het antwoord dat ik als achtjarige eigenlijk graag gehad had op mijn vraag naar het schijnbare ontbreken van vrouwelijke kunstenaars, was misschien: inderdaad, er zijn in de geschiedenis te weinig beroemde vrouwelijke schrijvers, componisten, kunstenaars, en te weinig authentieke literaire rolmodellen. Maar dat betekent dus dat er werk aan de winkel is. Laat het zwijgen van de meisjes een inspiratie zijn, laat ze spreken. Miller en Barker bewijzen dat het geweldige boeken oplevert [met respectievelijk De stilte van de vrouwen [onze recensie] en Circe [fragment | onze recensie]].
Simone Vermeeren borduurt voort op het vrouwenthema met een bescheiden leger boeken over vrouwen door de geschiedenis heen. Over 1001 vrouwen in de 20ste eeuw schrijft ze:'Wie door het naslagwerk bladert, ziet een rijkgeschakeerde stoet van vrouwelijke schilders, schrijvers, politici, onderwijzers, schakers, activisten, musici, journalisten, filantropen en bordeelhouders aan zich voorbijtrekken. Kloek en consorten hebben de opvatting dat de opgenomen vrouwen bekende vrouwen moeten zijn losgelaten – anders dan andere samenstellers van vrouwenbundels. [..]Voor de leek is [Buitengewone vrouwen. In de voetsporen van Aletta Jacobs door Alies Pegtel] een overzichtelijke en goed geschreven introductie op Nederlandse feministische boegbeelden. Wat Pasqualetti Johnson bedoelt met "de wereld veranderden" in haar titel [50 sterke vrouwen die de wereld Veranderden] is niet meteen duidelijk: vrijwel geen van de geportretteerden had daadwerkelijke bestuurlijke of economische macht,' vindt Vermeeren.
Ook met Darwins engelen. Vrouwelijke geleerden in de tijd van Charles Darwin door Tessa van Dijk & Norbert Peeters (red.) heeft Vermeeren nog een appeltje te schillen: 'Het meest noemenswaardige element uit de levens van de vrouwen in de bundel is dat zij geen mannen waren en toch situatie x hebben meegemaakt of beroep y hebben uitgevoerd. [...] Ga maar eens na: hoeveel mannenbundels zijn er de afgelopen tijd verschenen? Mannen die iets hebben gepresteerd krijgen vaak een eigen biografie – ook al zijn ze allang vergeten als minister-president, waren ze tweederangs politici of matig getalenteerde sporters.'
Tot slot nog Anne Petterson over het vrouwenkiesrecht. Over Alle stemmen tellen! Een eeuw algemeen kiesrecht van Rudy B. Andeweg en Monique Leyenaar (red.): 'De nadruk in deze meer academische bundel ligt op de discussies over kiesrecht in de twintigste eeuw. In het tweede hoofdstuk, "Veroverd of gegund?" stelt Andeweg de vraag waarom politici überhaupt tot kiesrechtuitbreiding zijn overgegaan. Deden zij dit uit principiële overwegingen, of hadden zij er ook politiek belang bij? [...] ‘Wanneer ik als Kamerlid mislukte, dan zouden de vrouwen het gedaan hebben,’ citeert Paul van der Steen [in De ongehoorde helft. De eerste vrouwen op het politieke pluche ] een terugblikkende Groeneweg. De nadruk op ‘de eerste vrouwen’ past binnen de biografische tendens die sinds de jaren tachtig sterk aanwezig is in de vrouwengeschiedenis. [...] Dit zien we bijvoorbeeld ook in de gelauwerde initiatieven van historica Els Kloek, 1001 vrouwen in de 20ste eeuw en 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, die aan de hand van biografische schetsen van vrouwelijke politici, kunstenaars, wetenschappers enzovoorts de zichtbaarheid van vrouwen in het verleden moeten bevorderen.'
De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de nieuwe Vrij Nederland Lisa Bouyeure over Wanderlust. Een filosofische geschiedenis van wandelen door Rebecca Solnit, 'nu eenmaal een opvallend veelzijdige auteur die in krap drie decennia 36 boeken schreef over een breed scala aan onderwerpen, van feminisme en kunst tot politiek en het klimaat'. Ze essayeert en wandelt mee met Solnit. 'Wandelen is zelfs een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn, stelt ze. Een cruciale van de wereld beleven die vrouwen lange tijd is ontzegd, en ook nu nog geen vanzelfsprekendheid is.'
Ook in VN: Clarice Gargard (haar roman Drakendochter verschijnt dit najaar), Bregje Hofstede over slaap (vierde aflevering), en Arnon Grunberg over zijn relatie met Roos van Es, die hem ook terugschrijft. En natuurlijk Carel Peeters' Literaire kroniek, ditmaal over Jordan Peterson. 'Dit is het soort vage psychologie waarin hoofdletters ervoor moeten zorgen dat we de werkelijkheid ontstijgen en gaan geloven in het bestaan van "de Grote Vader" en "de Grote Moeder".' 'Aan een groot deel van dit boek is geen touw vast te knopen,' stelt hij vast.
Vrij Nederland verschijnt elke maand; elk kwartaal verschijnt er een special. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.
Thomas de Veen bespreekt in NRC Oek de Jongs Zwarte schuur [fragment]. 'De roman wekt misschien niet dezelfde koortsachtige intimiteit op als Hokwerda’s kind, heeft niet de ver reikende ambities van Pier en oceaan – hier is een schrijver aan het werk die zich niet meer hoeft te bewijzen, die je soeverein en moeiteloos weet te interesseren voor zijn verhaal. Maar er wordt nochtans niet op lauweren gerust: Oek de Jong zoekt, op een manier die nieuw is in zijn oeuvre, naar een antwoord op de vraag wat een mens bepaalt. De wereld of de wil, natuur of cultuur? Worden we gestuurd door wat in ons verankerd ligt of door de omstandigheden, en wat valt er nog zelf te bepalen?' schrijft hij onder meer. Daarnaast een stuk van Sebastiaan Kort over De nachtstemmer van Maarten ’t Hart. 'De nachtstemmer is een vloeiende, doch laagdrempelige read. Er zitten allerlei overbodige herhalingen in [...] en als in een hoofdstuk een winkeltje of straatje genoemd wordt, dan kun je er vergif op innemen dat Gabriel daar in het volgende hoofdstuk zal opduiken: schematischer kan het niet. Maar echt irriteren doet het allemaal niet, bijvoorbeeld omdat ’t Hart ook vakman genoeg is om altijd wel met wat interessants voor de draad te komen,' merkt Kort op.
Mark Kranenburg schreef drie korte stukjes over de genomineerden voor de Prinsjesboekenprijs die op 13 september uitgereikt wordt:
- Carla Hoetink, Macht der gewoonte: 'Hoetink is erin geslaagd behalve een inzichtelijk verhaal ook nog eens een verrassend verhaal te schrijven. Procedure is niet saai, procedure is uiterste noodzaak toont zij pagina na pagina aan.'
- Coen Teulings, Over de dijken: 'Omdat Coen Teulings op dat moment directeur van het Centraal Planbureau was kon hij het ontstaan van die crisis en de Nederlandse reactie daarop van binnenuit beschrijven. Dat geeft zijn boek de nodige meerwaarde.'
- Herman Tjeenk Willink, Groter denken, kleiner doen: 'Groter denken, kleiner doen past volledig in Tjeenk Willinks onvermoeibare strijd voor een beter functionerende overheid. Hij doet dat in een pakkende, vaak polemische stijl waarin hij dankzij zijn jarenlange ervaring lange lijnen weet te trekken.'
Maarten Doorman leverde een stuk over Het Ancien Régime en de Revolutie van Alexis de Tocqueville. 'In het uitstekend vertaalde boek Het Ancien Régime en de Revolutie probeert Tocqueville te beantwoorden waarom de revolutie toch uitbrak, en waarom juist in Frankrijk.' stelt hij. Pieter van Os recenseert Jack Fairweathers Vrijwillig naar Auschwitz. 'Witold Pilecki is waarschijnlijk de fascinerendste verzetsstrijder uit de Tweede Wereldoorlog. [...] Nu is er deze indrukwekkend nauwkeurige reconstructie van zijn korte leven. Het gedetailleerde verslag dat Pilecki in de zomer van 1945 zelf over zijn tijd in Auschwitz schreef, vult Fairweather op cruciale punten aan met informatie uit bronnen die hij dankzij een legertje Poolse onderzoeksassistenten wist aan te boren,' aldus Van Os. En Nynke van Verschuer sprak met Jonathan Safran Foer over zijn nieuwe boek Het klimaat zijn wij. 'Het hele punt van de bio-industrie is dat je de aanwezigheid van mensen minimaliseert, en de natuur zoveel mogelijk uitbant. Maar toen Dieren eten verscheen, waren de boeren de grootste fans, en de dierenactivisten de grootste critici. Wij zijn gewend om onze eigen ondeugden op de boeren te projecteren. Maar boeren willen het klimaat niet schaden, boeren willen dieren geen pijn doen. Ja, ze willen ze doden, maar dat is iets anders dan ze pijn doen,' zegt Foer onder andere in het interview.
Korter:
- Judith Eiselin over Laura Broekhuysen, Flessenpost uit Reykjavik [fragment | recensie]: 'een boekje vol korte bespiegelingen om je op mee te laten drijven, traag maar niet saai, ingehouden maar nergens suf, wat knap is, zo zonder spanningsboog.'
- Rob van Essen over Nathan Englander, Kaddisj.com: 'een onderhoudende roman over familie en geloof die nergens echt schrijnend wordt.'
- Roos van Rijswijk over Andrew Sean Greer, De glorieuze reis van Arthur Less: 'het vernuft van Greer is bewonderenswaardig; zijn taalgevoel, timing, zijn vermogen het schijnbaar luchtige niet plat te schrijven.'
- Marco Kamphuis over Arthur Schnitzler, Vlucht in de duisternis: 'In Vlucht in de duisternis voert Schnitzler onontkoombaar, ijzersterk doserend, de dwanggedachten van zijn hoofdfiguur op.'
- Gijs Mulder over Koen Greven, Verscheurd Catalonië: 'Lezers die de gebeurtenissen willen doorgronden komen met Grevens onderhoudende hoofdstukken minder aan hun trekken. Aan analyse waagt hij zich maar mondjesmaat.'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de zomerserie Masculien lezen deze week aandacht voor homo-erotiek. Hoewel. Min of meer. Brecht Russchen koos Brideshead Revisited van Evelyn Waugh als zomerboek. 'Anno 2019 bestaat er een schare van identiteiten die mensen zich aanmeten. Hoe anders was dat in 1923. Zeker, tussen de twee mannen hangt een zweem van homo-erotiek, maar die staat zeker niet gelijk aan wat we vandaag homoseksualiteit zouden noemen. Bovendien gaat er iets pijnlijk mis tussen beiden. "Gay Sebastian" voelt overduidelijk een meer dan vriendschappelijke genegenheid voor "Cheerful Charles", terwijl Charles hun geflirt lijkt te beschouwen als een spel. [...] Hoe fluïde de idealen van mannelijkheid zijn wordt aan het eind van het boek duidelijk,' aldus Russchen.
In Dichters & Denkers recenseerde Marja Pruis Zwarte schuur, de nieuwe roman van Oek de Jong [fragment]. 'Zwarte schuur is een vreemde leeservaring, ouderwets verzengend en meeslepend, die ook de lezer weerloos stemt. [...] Oek de Jong [schreef] opnieuw een instant klassieke roman waarvan je bijna verbaasd bent dat die nog zo geschreven kan worden.' Koen Schouwenburg las De schilder die de vrouw verslindt van Kamel Daoud. 'Hij is lyrisch over de schilderijen van Picasso, maar zijn stijl is soms abstract; zijn vergelijkingen en metaforen, die af en toe ongelukkig gekozen zijn, maken de beschouwingen soms nodeloos ingewikkeld en gekunsteld,' merkt Schouwenburg op.
Chris Hietlands De kroonprins van Nieuw links wordt gerecenseerd door Chris van der Heijden. 'Het duurde geruime tijd tot ik in de gaten kreeg wat me irriteerde aan deze biografie van André van der Louw. Aan de auteur ligt het niet. Hietland [heeft] het levensverhaal [...] adequaat opgeschreven. De volgorde is klassiek maar daarom des te duidelijker: chronologisch.' Christiaan Weijts bespreekt daarnaast Frankusstein van Jeanette Winterson werd [fragment]. 'De grens tussen het speelse en melige' is af en toe onduidelijk. 'Als de roman hierbij bleef was zij een geestige, speelse maar toch niet helemaal bevredigende gedachteoefening geweest, maar gelukkig is er een historische roman in vervlochten die erg veel goedmaakt en die vooral alsnog de schitterende, vonkende lyriek heeft waarvoor ik Winterson graag lees.'
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
