Recensie: Het-is-zoals-het-is proza

Toen ik een jongere lezer was had ik een hekel aan deprimerende fictie - niet zozeer over deprimerende omstandigheden, maar over deprimerende mensen. Ongelukkige mensen die te nukkig, te bang of te zwak waren om iets aan hun ongeluk te doen; misschien was ik bang om zelf zo te worden, misschien zag ik juist mezelf erin. Hoe dan ook, ik kon er niet goed tegen. Een spoor van die lezer duikt op bij het lezen van Last Stories, de postuum gepubliceerde verhalenbundel van William Trevor (1928-2016), die gaat over juist diezelfde mensen.

N.B. Eerder brachten we een fragment uit Het verhaal van Lucy Gault.

Menselijke dilemma’s

In het In Memoriam die bevriende schrijver Peter Porter voor The Guardian schreef, noemt hij Trevors besef van de ‘unswervable unpleasantness’ van het leven tekenend voor zijn latere werk. Terwijl hij in eerdere romans en verhalenbundels – Trevors eerste roman werd gepubliceerd in 1958 – nog met een droogkomische noot werkte, werd de toon gaandeweg gestrenger. Ook in Last Stories valt er niet veel te lachen.

Trevor, die in 2016 overleed en wordt gezien als een van de (Engelstalige) meesters van het korte verhaal, vult Last Stories met mensen die zich diep in de put bevinden, in emotionele, sociale of materiële zin. De verhalen spelen zich af in Engeland – de grijze straten van een grote stad of kleine weggetjes op het platteland: Trevor weet er allebei raad mee – en in de moderne tijd, hoewel Trevors stijl en taalgebruik zo’n tijdloosheid hebben dat het bijna vreemd is als er in een verhaal een mobiele telefoon voorkomt. De dilemma’s waar zijn personages mee worstelen zijn zó menselijk dat ze zich vijf of vijftig jaar geleden zouden kunnen afspelen.

Hoop en zwakte

In ‘The Unknown Girl’, bijvoorbeeld, probeert een vrouw na de plotselinge (en zelfverkozen?) dood van haar schoonmaakster erachter te komen hoe haar innerlijke leven eruitzag. In ‘Mrs Crasthorpe’ proberen twee vreemden allebei te herstellen van een groot verlies, met uiteenlopende resultaten. De twee vrouwen in ‘At the Caffè Daria’ zijn geen vreemden, maar waren ooit vriendinnen: nadat de man van de een haar verliet voor de ander, spraken ze elkaar jaren niet. Na de dood van de man in kwestie probeert de weduwe haar eigen eenzaamheid te verlichten door hulp te zoeken bij haar vroegere vriendin, die zelf ook niet zo goed is in loslaten en verder gaan. 

In ‘Giotto’s Angels’ ontmoet een vrouw een mysterieuze man, die door een hersenstoornis een slecht geheugen heeft. Ze kan het niet laten om misbruik te maken van zijn kwetsbaarheid, maar krijgt later spijt en vertelt zichzelf dat ze het goed zal maken. Trevor legt pijnlijk nauwkeurig haar hoop en zwakte bloot:

‘She lay down with her eyes closed, her thoughts muddling on. That man was different from other men, she’d said to herself, and had felt when she was with him that she was different too. A misunderstanding had brought them together, her saviour, as she was his: that thought had come, and she remembered it. The drink talking was what it sounded like now. Too long it was, the walk back to the warehouse, too long for a girl with a bad leg. She knew it wasn’t and wondered why she lied to herself and why her courage, so briefly there, had deserted her. A distant longing nagged, too far away, elusive now.’

Hoewel mijn innerlijke jonge lezer de neiging had na een verhaal als ‘Giotto’s Angels’ het boek gefrustreerd door de kamer te gooien, kan mijn huidige zelf niet ontkennen dat Trevor hier de waarheid spreekt. Zijn we niet allemaal soms geneigd ons over te geven aan die ‘unswervable unpleasantness’ waar Porter het over heeft, omdat het gewoon te moeilijk is om ons ertegen te verzetten? Een beetje meer levenswijsheid misschien, van mijn kant, maar de invloed van Trevors eerlijke, het-is-zoals-het-is proza zal er ook iets mee te maken hebben.

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op emmimeteeni.tumblr.com.