Recensie: Een ode aan de lezer: Roald Dahls Matilda

7! De honderdste druk van de Nederlandse Matilda (1988) is net verschenen — in de vertaling van Huberte Vriesendorp. De klassieke goed-kwaad-tegenstelling (Matilda’s familie en de schooldirecteur tegenover haar juf), de magie (haar paranormale krachten, maar ook: dat je kan ontsnappen aan je familie) en de herkenbaarheid maken Roald Dahls verhaal onverslijtbaar, als boek, film en musical. Matilda overleeft door te ontsnappen in een boek — welke lezer kan zich daar nu niet in verplaatsen?

N.B. Roald Dahl is ook in 2022 de meest genoemde auteur in de Grote Vriendelijke Honderd, met verder De GVR (11), Sjakie en de chocoladefabriek (20), De heksen (49) en Daantje de Wereldkampioen (83). Lees op onze site ook een fragment uit Liefs van Boy,  Daan Stoffelsens bespreking van Daantje en zijn bespreking van Matilda's lievelingsboek, De geheime tuin. Op Athenaeum.nl proberen we zoveel mogelijk boeken van de GV100 recht te doen met recensies, aanbevelingen en fragmenten.

Maar eigenlijk is Matilda gewoon lastig. In haar gezin, waar een rommelende autohandelaar het geld binnenbrengt en tv kijken de standaard is, is een jonge lezer vooral gek. En dat wordt alleen maar meer, als ze de hoed van haar vader, meneer Wurmhout, vastlijmt, en op school telekinetische vaardigheden blijkt te hebben ontwikkeld. Met behulp van juffrouw Engel (Miss Honey) en tegen de sadistische directeur Bulstronk in zorgt ze dat haar leven beter wordt.

Al is er, door al die boeken, natuurlijk al een goede basis. Ze leest de hele bibliotheek leeg, van De geheime tuin tot Grote verwachtingen, Hemingway, Dickens, Austen, Orwell... In de sensitivity reader-rel van dit voorjaar zouden overigens enkele van die auteurs vervangen worden. De Nederlandse editie is óók vernieuwd, maar dat is meer een kwestie van vormgeving. Huberte Vriesendorps vertaling blijft staan, ook bij dit nuttig advies voor elke lezer:

‘“Meneer Hemingway zegt een heleboel dingen die ik niet begrijp,” zei Matilda tegen haar. “Vooral over mannen en vrouwen. Maar ik vond het toch geweldig. Zoals hij het allemaal vertelt, krijg ik echt het gevoel dat ik er bij ben en alles zie gebeuren.”
“Een goede schrijver geeft je dat gevoel altijd,” zei mevrouw Fens. “En maak je maar niet druk over de stukken die je niet begrijpt. Gewoon lekker gaan zitten en de woorden over je heen laten spoelen als muziek.”’

(Mooi dat Mrs Phelps in het Nederlands Fens heet; Kees Fens (1929-2008), de toonaangevende literair criticus en vaste klant, was in 1988 minstens zo boekig als Dahls jonge personage.) Wel heeft deze honderdste editie een ‘speelse opmaak’, zoals in deze passage:

Qua taal is De GVR natuurlijk interessanter, maar de enorme boekigheid maakt Matilda extra voor- en herleesbaar. (Waarom heet de Grote Vriendelijke Podcast niet gewoon Matilda? Zij past veel beter!) Dit boek is niet alleen klassiek, magisch en herkenbaar, maar ook een ode aan de lezer die we allemaal ter harte mogen nemen.

Annick van Kessel was de kinderboekenverkoper bij Boekhandel Van Rossum. Voor haar afscheid — ze werkt nu voor De Schoolschrijver — schreef ze nog over een aantal van haar favorieten in de Grote Vriendelijke Honderd.