Recensie: Het lange antwoord: Anna Hogeland is een geslaagde roman over stille zwangerschapsdrama’s

Anna Hogelands romandebuut Het lange antwoord (The Long Answer, vertaling Lette Vos), is een roman over moederschap, of over miskramen, of over alles wat er mis kan gaan rondom zwangerschap. Ik ben onder de indruk. Een verteller, zelf zwanger (of net niet meer!), luistert en vertaalt de drama’s naar een rustig verhaal dat recht doet aan de ingrijpendheid van die geschiedenissen die zelden verteld worden.

Hoe Hogeland vertelt, deed me denken aan Rachel Cusks Kudos-trilogie: een gelijkmatige vertelstem voor heftige, intieme verhalen van vreemden. Het lange antwoord is wel minder clean, al was het maar omdat de zwangerschap van de vertelster zelf onderbroken wordt, en die pijn, die rouw laat zich niet pacificeren. En dat doet de verteltoon wel met die andere onvertelde verhalen, van vroege en late miskramen, verzwegen abortussen, onvruchtbaarheid, overgang. Het voelt alsof de vertelster, Anna, ze als eerste hoort, eerder dwong schaamte of onbegrip haar gesprekspartners tot zwijgen. En het blijkt dat het niet eindigt als het hartje stopt. Er zijn grote gevoelens waarover je niet makkelijk praat (frustratie (al die bevallingspijn en geen levend kind), rouw, angst), er zijn veranderde verhoudingen, met de vader, andere moeders, zussen.

Die Anna is een geloofwaardig personage, de verhalen die ze optekent zijn levensecht. Als ze op een gegeven moment, op de datum dat haar kind geboren zou worden, een vrouw aanspreekt in een bar, en vraagt: Heb jij kinderen? blijft het even stil.

‘Marisol nam een slok bier en keek me diep in de ogen, en het leek wel alsof ze mijn vraag grappig vond. Ik betwijfelde of ze er antwoord op wilde geven. Het was nogal een onbeleefde vraag om te stellen aan een vrouw van boven de dertig met een trouwring die in haar eentje in een café in de woestijn zat, beladen en veel te persoonlijk, en aan haar blik te zien vond zij dat ook. Voor hetzelfde geld had ik gevraagd hoe oud ze was, wat haar broekmaat was of hoeveel spaargeld ze had. Toch vond ik het wel lekker om te vragen. Ik gokte dat ze er geen had en ze ook niet wilde. Of misschien had ze ze wel, maar hadden ze geen contact meer, omdat ze met hun vader naar een ander deel van het land waren verhuisd; ze leek me niet oud genoeg om kinderen te hebben die zónder een dramatische reden ergens anders woonden; er zat vast een sterfgeval, scheiding of uithuisplaatsing achter, zoiets.
Ik had op dat moment heel veel behoefte aan dat soort verhalen, zoals ik ook behoefte had aan water en zout. Ik moest weten wat je kon doen met je leven als het leven dat je voor je zag letterlijk uit je was weggezogen. Ik zocht er overal naar, in romans en memoires, films, televisieseries en vlogs op YouTube, maar het was nooit genoeg. Ik moest weten hoe je zorgt dat je niet instort.
Ik onderdrukte de neiging om sorry te zeggen; ik had er geen spijt van. Ik was het spuugzat om sorry te zeggen voor dingen waar ik geen spijt van had en om mezelf steeds maar weg te cijferen.’

Zo vul je de pauzes in een gesprek. De gewetensvragen spelen op, maar ook de tegendraadse zin, de behoefte aan verhalen - als aan ‘water en zout’ (!) -, hoe ze ook uitpakken, en dat dan ‘unapologetic’ (bij gebrek aan een beter woord). Ze krijgt ‘het lange antwoord’, dat veel complexer is dan het korte antwoord, en zou die ingewikkeldheid niet veel universeler zijn? Op verloskundige of gynaecologische intakes staan naast de geboortes ook de zwangerschappen: 2 kinderen geboren, 4 keer zwanger, dus 2 miskramen. En achter die aantallen zitten ook weer verhalen, die niet de openbaarheid halen, of hoogstens in de vorm van het ‘korte antwoord’: nee, ja, goed, niet zo goed, komt wel goed.

Dat brengt me op de maatschappelijke relevantie. Het lange antwoord kan moeders helpen met verdriet, pijn, rouw, het kan ze voorbereiden op minder roze wolken (zie ook het indrukwekkende, met wetenschappelijk onderzoek onderbouwde betoog van Lucy Jones in Matrescence). Daar zijn natuurlijk verloskundigen voor en (miskraam)coaches, maar dat een geslaagde roman daar ook een rol in kan spelen, is winst.

Daan Stoffelsen is webredacteur van Athenaeum.nl, vader van twee en man van de verloskundige.