Simone de Beauvoir, Patrick Modiano en Nir Baram (het recensieoverzicht van de week van 1 april 2020)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.

‘Erudiete brieven,’ oordeelt Co Welgraven over Ik voel me in de hele wereld thuis [fragment], de selectie uit de brieven van Rosa Luxemburg, samengesteld en van een nawoord voorzien door Joke Hermsen en onlangs verschenen bij Uitgeverij Van Oorschot. ‘De uitgeverij kan daarvoor niet genoeg geprezen worden,’ schrijft hij ook. De brieven, die dateren van tijdens maar ook voor Luxemburgs gevangenschap (die zou uitmonden in haar dood in 1919), gaan over van alles: ‘Het ging over de tactiek van de communisten in binnen- en buitenland, over literatuur (Luxemburg was gek van Goethe, uit wiens werk ze grote delen uit het hoofd kon citeren), over de oorlog, over alledaagse dingen, over haar zwaarmoedige buien, over de natuur en de lente waar ze juist altijd heel vrolijk van werd. En dat allemaal even mooi geschreven.’

Janita Monna bespreekt een van de niet-winnaars van de Grote Poëzieprijs: Zon van de Belgische dichter, romancier en theatermaker Peter Verhelst. ‘Een heel levenslustige bundel,’ schrijft ze, ‘maar wel met een heel donkere kant. En al laat die duisternis zich al vroeg voelen en loert overal afscheid (“Wie waren we toen allemaal al/ uit het oog aan het verliezen”), hij wordt gaandeweg onontkoombaar, als de leeuwen komen en de blik verglijdt, van meer persoonlijk naar maatschappijkritisch. Eerst nog vermomd als fabel, wanneer Verhelst zijn versie geeft van Fontaines “De wolf en het lam”, dan luider. Tot de dichter de barricaden beklimt en zich uitspreekt tegen de populistische wind die door zijn land en door vrijwel heel Europa waait.’

Boek van de week is het romandebuut van de Amerikaanse journaliste Taffy Brodesser-Akner, Fleishman zit in de problemen. Elias van der Plicht bespreekt, en rept van een ‘met veel tamtam in Amerika verschenen, daar heel succesvolle, spetterende huwelijksroman’ waarin een journaliste het relaas noteert van een man die bij haar zijn gal spuit over zijn huwelijksleven, en dat omvormt tot een roman. Van der Plicht oordeelt dat Fleishman zit in de problemen meer is ‘dan alleen met veel vaart opgediend literair feminisme over een mansplainer die de kous op zijn kop krijgt. Het is een in vorm en inhoud geraffineerde, slimme roman die gek genoeg het huwelijk ook weer niet helemaal onderuithaalt.’

Rob Schouten schrijft waarderend over de nieuwe roman van Koos van Zomeren: Omstandigheden. Oud-boekhandelaar Robert Walraven overdenkt zijn leven in ‘het relaas van een teleurgestelde man van in de 70, die zich oud voelt worden en die de balans opmaakt’. Schouten roemt vooral Van Zomerens ‘stevige, vlotte praatstijl, de tegelijk laconieke en betrokken manier waarop hij zijn gedachten en ervaringen verwoordt, de geestige zelfkennis van de hoofdpersoon die in zijn brief aan zijn zoon geen blad voor de mond neemt maar tegelijkertijd laat merken hoeveel het gezinsleven voor hem betekent. […] Van Zomerens stem herken je uit duizenden.’ De roman bevat ‘odes aan het leven van alledag, aan de ervaringen van een gewone man, aan een soort, niet zelden ook enigszins gemankeerde, gezelligheid’, en is ‘heerlijk om te lezen’.

Aandacht ook voor de schaduwkanten van religie. In een interview dat Kleis Jager houdt met Midden-Oosten-kenner Bernard Rougier, over zijn boek Les territoires conquis de l’islamisme zegt hij dat repressie tegen islamisme niet genoeg is: ‘Je zou ook een alternatief moeten bieden voor het salafistische discours, een perspectief geven.’ Marijke Laurense schrijft over twee boeken over jonge vrouwen die zichzelf uit een sekte bevrijdden. Voor Renske Doorenspleet, die over haar ervaring het boek Apostelkind schreef, ging dat niet zoals je het zou verwachten. Zij werd geboren in het Apostolisch Genootschap, maar ‘niemand legt haar iets in de weg als ze op haar 25e besluit eruit te stappen’, maar is ‘tweeëntwintig jaar na haar vertrek uit het Genootschap nog lang niet klaar […] met haar woede en verdriet over een benauwende jeugd.’ Het verhaal van Hannelore Geerdink, die zich als kind met haar ouders aansloot bij de Gemeente Gods van profeet en gebedsgenezer Sipke Vrieswijk, is volgens Laurense ‘vele malen gekker en zieker’. Hannelore, het meisje uit de sekte is naar Laurenses smaak een huiveringwekkend maar ook sensationeel verhaal, met een mooi wel erg moralistisch slot, opgetekend door Frank Krake, op wiens ‘alwetende manier van vertellen’ nog wel wat af te dingen valt.

Bas Maliepaard bespreekt Slaap je al?, een ‘fraai geïllustreerd voorleesboek van Anke Kranendonk over de kleuterfantasieën in de slaapkamer’. ‘Met groot inlevingsvermogen beschrijft Anke Kranendonk het associatieve kleuterspel, in heldere zinnen met humor, subtiel taalspel en fijne beelden.’ Gerrit-Jan Kleinjan tipt de De tolk van Java van Alfred Birney. In de rubriek ‘klassieker’, al stelt hij: ‘Of het boek ooit de status van literaire klassieker bereikt, valt te bezien. Stilistisch is er veel op aan te merken. Toch verdient het óók te worden gelezen als het bestsellerstadium voorbij is. De tolk van Java toont namelijk scherp de impact van de koloniale oorlog op een mensenleven. Eindelijk in alle openheid.’

En zijn er besprekingen van De Buitenmeisjes van Edna O’Brien, De Kakkerlak [fragment] van Ian McEwan, De geldjas van Max Nord van Harry van Wijnen en Een verdwaalde intellectueel van Klaas Tammes. En actrice, theater- en TV-maker Margôt Ros vertelt over haar boek Hersenschorsing, waarin ze haar ziekte-ervaring met het post commotioneel syndroom beschrijft.

Tot slot heeft Arie Storm het wel gezien met de quarantaineliteratuur, en schrijft hij een stuk met tips uit zijn boekenkast. Schrijvers met een stem, want een stem ‘is in de literatuur belangrijk – een stijl die iets persoonlijks aan het schrijven verleent’. Kingsley Amis, Evelyn Waugh, Javier Marías en Dianna Athill passeren de revue. En een extra tip, ‘de belangrijkste: lees elk boek dat je pakt helemaal uit, en begin dan pas aan het volgende. Dat zorg voor wat rust in je hoofd’.

De recensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.