Recensie: Een bondgenootschap in verwondering: Roald Dahls De Heksen

49! De Heksen bevat alle ingrediënten van een verrukkelijke Roald Dahl. Met als hoofdingrediënt het griezelen. In De Heksen maakt een eigenzinnige grootmoeder haar zevenjarige kleinzoon geestdriftig en in gruwelijke details wegwijs in de wereld van de heksen – een wereld die de onze is: ‘Wie weet woont er op dit moment wel een heks naast je…’ Zelfs in je nette buurvrouw kan een kinderhater schuilen die, zodra ze de kans krijgt, haar toverkrachten aanwendt om een kindje in een fazant te veranderen en vervolgens te laten afschieten en opeten door eigen ouders. Om maar een voorbeeld te noemen… ‘Vermorzel en verpulver ze en pletter ze in elkaar. Dat is het motto van alle heksen.’

• Roald Dahl is ook in 2022 de meest genoemde auteur in de Grote Vriendelijke Honderd, met verder Matilda (7), De GVR (11), Sjakie en de chocoladefabriek (20) en Daantje de Wereldkampioen (83).
• Lees op onze site ook Annick van Kessel over Matilda
• Lees Jesse Keff over Sjakie en de chocoladefabriek
• Lees Daan Stoffelsen over Daantje de Wereldkampioen
• Lees op onze site ook een fragment uit Liefs van Boy,   
• Op Athenaeum.nl proberen we zoveel mogelijk boeken van de GV100 recht te doen met recensies, aanbevelingen en fragmenten.

Pure kinderhorror

De Heksen is pure kinderhorror. Op een gegeven moment werd het voorlezen voor het slapengaan mijn kinderen te gortig. Toen bleek dat de ik-figuur zich tijdens een vakantie in een hotel per ongeluk had ingesloten bij de jaarlijkse heksenvergadering, voorgezeten door een kinderhaatzaaiende, opjuttende, krijsende opper-heks, bleek het meer een boek voor bij de middagthee. Achter maskers, handschoenen en pruiken verschenen hun ‘vreselijke, rottende, aangevreten gezichten’ met ‘flonkende slangenogen’, handen als ‘lange klauwen’ met ‘vlijmscherpe punten, enge korsterige kale koppen…’

Een muis willen zijn

Maar dan, als de grootste nachtmerrie bewaarheid is geworden, en de heksen het jongetje omtoveren tot een muis, constateert de muizenjongen droog: ‘Ik voelde me echt bijzonder lekker.’ Hij blijkt zich als muis levendig, bevrijd en vrolijk, zelfs machtig te voelen. ‘Wat is er eigenlijk zo geweldig aan een jongen te zijn,’ vraagt hij zich af. En dat is wat de boeken van Roald Dahl zo aanstekelijk maakt: ze leren je anders naar de wereld te kijken – als je daar ontvankelijk voor bent tenminste, zoals het jongetje en zijn grootmoeder, in tegenstelling tot andere personages uit het boek, zoals Bruno en zijn ouders, die met ongemak en afkeuring reageren op wat hen overkomt. Het is de kijk van het kind misschien wel, waar Roald Dahl zo goed aansluiting bij weet te vinden: ‘ik wil ook een muis zijn,’ verzuchtte mijn negenjarige dochter tot mijn verbazing, toen we besloten ons te wagen aan De Heksen.

En zo voel je je als voorlezer van Dahls boeken samen met je luisteraars vaak opgenomen in een soort bondgenootschap van figuren die de wereld anders durven zien en open staan voor verwondering. Zij laten de conformisten, verstrikt in status en gulzigheid en fatsoen, ver achter zich, smeden grootse plannen om de strijd aan te gaan met heksen, reuzen en andere fantastische verzinsels – die eigenlijk best eens echt kunnen zijn…

Elisabeth Stoutjesdijk werkt bij de Rijksmuseumboekhandel, en vanaf november bij Athenaeum Boekhandel Spui, onder andere op de kinderboekenafdeling.