Leesfragment: Een ongewoon huwelijk

Tayari Jones' Een ongelooflijk huwelijk (An American Marriage, vertaald door Elvira Veenings) werd geprezen door Oprah Winfrey en Barack Obama en verscheen dit najaar in Nederland. Wij brengen de eerste pagina's.

Celestial en Roy zijn jong, verliefd en pas getrouwd. Zijn carrière in de zakenwereld zit in de lift, zij is een veelbelovende artiest. Ze zijn net aan het wennen aan de routine van hun leven samen als ze uit elkaar gerukt worden door omstandigheden die ze zich nooit hadden kunnen inbeelden. Roy wordt gearresteerd en veroordeeld tot twaalf jaar cel voor een misdaad waarvan Celestial weet dat hij die niet heeft gepleegd. Wrong race, wrong place.

Ondanks haar sterke onafhankelijkheid, voelt Celestial zich ontheemd. Ze zoekt troost bij André, haar jeugdvriend en getuige op haar huwelijk. Ondertussen ontdekt Roy in zijn isolement een heel nieuwe wereld. Kan liefde standhouden op het scherpst van de snede?

Een ongewoon huwelijk is een eigentijdse, briljante en ontroerende roman over onvoorwaardelijke liefde en de complexiteit van relaties.

1
Brugmuziek

Roy

Er zijn twee soorten mensen op deze wereld: zij die blijven en zij die gaan. Ik ben een trots lid van de eerste categorie. Celestial, mijn vrouw, beweerde altijd dat ik in wezen een country boy ben, maar met dat predicaat ben ik het nooit eens geweest. Ten eerste kom ik niet echt van het platteland. Eloe is een klein stadje in Louisiana. Bij het woord ‘country’ denk je aan ploegen, hooien en koeien melken. Ik heb nooit van mijn leven ook maar één katoenbol geplukt, hoewel mijn vader dat wel heeft gedaan. Ik heb nog nooit een paard, geit of varken aangeraakt en heb daar ook geen behoefte aan. Celestial verklaarde dan altijd lachend dat ze niet had gezegd dat ik een boer was, alleen maar country. Zij komt uit Atlanta en er is voldoende reden om ook van haar te kunnen zeggen dat ze van het platteland komt. Maar zoals zij het vertelt, is ze een ‘zuidelijke vrouw’, niet te verwarren met een ‘zuidelijke schone’. Om de een of andere reden heeft ze geen moeite met Georgia peach en ik ook niet, dus vandaar.
Celestial beschouwt zichzelf als een kosmopolitisch type en dat klopt ook wel, maar ze slaapt nog altijd elke nacht in het huis waarin ze is opgegroeid. Ik daarentegen wist niet hoe snel ik mijn biezen moest pakken en ik vertrok precies eenenzeventig uur na het behalen van mijn middelbareschooldiploma. Ik zou nóg eerder vertrokken zijn, ware het niet dat de Trailways-bus niet dagelijks stopte in Eloe. Tegen de tijd dat de postbode de kartonnen koker met mijn diploma aan mijn moeder overhandigde, had ik me al geïnstalleerd in het studentenhuis op Morehouse College, waar ik een speciaal programma volgde voor eerste-generatiebeursstudenten. Wij waren uitgenodigd om tweeënhalve maand voor aanvang van het studiejaar present te zijn om het terrein te verkennen en onze basiskennis bij te spijkeren. Stel je drieëntwintig jonge zwarte mannen voor die verplicht Spike Lees School Daze en Sidney Poitiers To Sir, with Love kijken en je hebt een redelijk goed beeld. Indoctrinatie is niet altijd een slechte zaak.
Ik ben mijn hele leven gesteund door hulpprogramma’s, te beginnen met het voorschoolse onderwijsprogramma Head Start toen ik vijf was en vervolgens helemaal door naar de top met Upward Bound. Als ík ooit kinderen krijg, kunnen ze door het leven fietsen zonder zijwieltjes, maar ere wie ere toekomt.
In Atlanta leerde ik de regels, en ik leerde ze snel. Niemand heeft ooit beweerd dat ik dom ben. Maar thuis is niet waar je landt, thuis is waar je van start gaat. Je hebt je thuisbasis niet voor het kiezen, net zomin als je familie. Bij poker krijg je vijf kaarten. Drie ervan kun je omruilen, maar er zijn er twee die je houdt: je familie en je geboorteplek.
Niets ten nadele van Eloe. Het moge duidelijk zijn dat er slechtere plekken zijn waar je geboren kunt worden, ieder weldenkend mens weet dat. Eloe ligt dan wel in Louisiana – geen staat waar het wemelt van de mogelijkheden – maar het bevindt zich in Amerika, en als je zwart bent en de eindjes aan elkaar moet knopen, zijn de Verenigde Staten waarschijnlijk de beste plek om dat te doen. Niet dat we arm waren, laat ik dat benadrukken. Mijn vader werkte overdag te hard bij Buck’s Sporting Goods en kluste in de avonduren bij, en mijn moeder stond te veel uren achter de toog van het meat-and-three-restaurant om te kunnen zeggen dat het armoe troef was. Voor de goede orde: dat was niet het geval.
Big Roy, Olive en ik waren met zijn drieën en we woonden in een stevig bakstenen huis in een veilige buurt. Ik had mijn eigen kamer en nadat Big Roy een aanbouw aan ons huis had gezet, had ik ook mijn eigen badkamer. Als mijn schoenen te klein werden, hoefde ik nooit lang op nieuwe te wachten. En hoewel ik een beurs kreeg, hebben mijn ouders hun steentje bijgedragen om mij naar de universiteit te laten gaan.
De waarheid is wel dat er weinig overbleef voor extraatjes. Als mijn jeugd een sandwich was, zou er geen vlees tussenuit steken. We hadden wat we nodig hadden en niets meer. ‘En niets minder,’ zou mijn moeder gezegd hebben, om me vervolgens te bedelven onder haar citroenzuurtjesknuffels.
Eenmaal aangekomen in Atlanta had ik het gevoel dat mijn hele leven nog voor me lag – als eindeloze stapels blanco papier. En je weet wat ze zeggen: een Morehouse-man schrijft altijd met een pen. Tien jaar later had ik mijn leven op de rit. Als iemand me vroeg waar ik vandaan kwam, zei ik: ‘The A!’ Zo intiem met de stad dat ik haar bij haar bijnaam mocht noemen. Wanneer iemand me naar mijn familie vroeg, begon ik over Celestial.
We waren anderhalf jaar getrouwd en heel gelukkig; ik tenminste wel. Mogelijk waren we anders gelukkig dan andere mensen, want we waren geen doorsnee bourgeoiszwarten uit Atlanta, waar de man met zijn laptop onder zijn kussen slaapt en de vrouw droomt van sieraden in blauwe doosjes. Ik was jong, gretig en op weg naar de top. Celestial was kunstenares, gevoelig en prachtig. We waren een soort Love Jones, maar dan volwassen. Wat kan ik erover zeggen? Ik heb altijd een zwak gehad voor vurige vrouwen. Met zulke vrouwen weet je dat je diep gaat. Geen ‘hoi en ik ga weer’-dingetje. Vóór Celestial datete ik een ander meisje, eveneens geboren en getogen in The A. Dat meisje, zo keurig en beschaafd als je je maar kunt voorstellen, richtte tijdens een Urban League-gala een pistool op me! Ik zal die zilveren .22 met de roze, parelmoeren kolf nooit vergeten. We zaten te smullen van biefstuk met gegratineerde aardappeltjes en ineens stak ze haar hand onder de tafel en haalde ze vliegensvlug dat ding uit haar tas. Ze zei dat ze wist dat ik haar bedroog met een grietje van de Black Bar Association. Hoe kan ik dit uitleggen? Ik was bang en toch ook weer niet. Alleen een meisje uit Atlanta kan zo’n truc met zoveel klasse uithalen. Ik zat me af te vragen of ik haar een aanzoek zou doen of de politie moest bellen. Pure liefdeslogica natuurlijk. We gingen uit elkaar voordat het dag werd en dat was niet mijn beslissing.
Na Pistolen Jane was ik het even kwijt wat de dames betreft. Ik las net als iedereen de krant en was op de hoogte van een vermeend tekort aan zwarte mannen, maar het goede nieuws had klaarblijkelijk geen effect op mijn sociale leven. Ieder meisje dat ik leuk vond, had al iemand anders op het oog.
Een beetje competitie is gezond voor alle betrokken partijen, maar het vertrek van Pistolen Jane was aangekomen als een mokerslag en ik moest een paar dagen naar Eloe om de zaak te bespreken met Big Roy. Mijn vader heeft alfa-omegatrekjes, alsof hij hier al was voordat jij opdook en nog steeds in diezelfde ligstoel zal zitten lang nadat je vertrokken bent.
‘Je wilt geen vrouw die met vuurwapens zwaait, zoon.’
Ik probeerde uit te leggen dat wat het zo bijzonder maakte het contrast was tussen het stoere van het pistool en de chique glamour van de avond. Bovendien: ‘Het was maar een spel, papa.’
Big Roy knikte en zoog het schuim uit zijn glas bier. ‘Als dat haar manier van spelen is, wat gebeurt er dan als ze boos wordt?’
Vanuit de keuken riep mijn moeder, alsof ze via een vertaler sprak: ‘Vraag hem met wie ze nu is. Ze is misschien gek, maar ze is niet achterlijk. Niemand zou Little Roy de bons geven als ze niet iemand achter de hand had.’
Big Roy vroeg: ‘Je moeder wil weten met wie ze nu is.’ Alsof we niet allemaal Engels spraken.
‘Een advocatentype. Niet zoals Perry Mason. Contracten. Een pennenlikker.’
‘Ben jij geen pennenlikker?’ vroeg Big Roy.
‘Totaal niet. Deze salesbaan is maar tijdelijk. Trouwens, papierwerk is niet mijn bestemming. Het is alleen wat ik nu doe.’
‘Ik begrijp het,’ zei Big Roy.
Mijn moeder bleef commentaar leveren vanuit de keuken. ‘Zeg dat hij zich altijd laat kwetsen door die meisjes met een lichte huid. Je moet zeggen dat hij eens moet nadenken over de meisjes hier, in Allen Parish. Zeg dat hij iemand naast zich moet hebben als hij hogerop gaat.’
Big Roy zei: ‘Je moeder zegt –’
Ik liet hem niet uitpraten. ‘Ik heb haar gehoord en niemand heeft gezegd dat ze een lichte huid had.’
Maar dat had ze natuurlijk wel en daar heeft mijn moeder iets tegen.
Nu kwam Olive de keuken uit, haar handen afvegend aan een gestreepte theedoek. ‘Wind je niet op. Ik bemoei me nergens mee.’
Niemand kan zijn moeder ooit echt blij maken als het om vrouwen gaat. Al mijn vrienden zeggen dat hun moeders hen regelmatig waarschuwen: ‘Als ze je kam niet kan gebruiken, hoef je haar niet mee naar huis te nemen.’ Ebony en Jet zweren bij hoog en bij laag dat alle zwarte mannen met wat geld in hun zak voor vrouwen gaan met een vleugje wit. Wat mij betreft: ik hou enkel en alleen van bruin – en dan heeft mijn moeder het lef om te zeuren over de specifieke tint die ik zoek in een zwarte vrouw.
Je zou denken dat ze Celestial wel had gemogen. Ze leken zo op elkaar dat mensen vaak dachten dat Olive haar moeder was in plaats van de mijne. Ze hadden allebei die frisse schoonheid, zoals Thelma uit Good Times, mijn eerste televisieverliefdheid. Maar nee hoor, wat mijn moeder betreft zag Celestial er goed uit, maar ze kwam uit een andere wereld – Jasmine in de kleren van Bernadette. Big Roy was echter zo met Celestial ingenomen dat hij met haar was getrouwd als ik het niet had gedaan. Dat alles scoorde geen punten bij Olive.
‘Er is maar één ding waarmee ik je moeder een beetje voor me kan winnen,’ zei Celestial ooit.
‘En dat is?’
‘Een baby,’ klonk het met een zucht. ‘Telkens wanneer we elkaar zien, neemt ze me van top tot teen op, alsof ze denkt dat ik haar kleinkinderen gijzel in mijn lichaam.’
‘Je overdrijft.’

[...]

Copyright © 2018 by Tayari Jones
Copyright Nederlandse vertaling: © 2018 HarperCollins Holland