Leesfragment: Liberté, Égalité, Beyoncé

26 augustus verschijnt Liberté, Égalité, Beyoncé, samengesteld en ingeleid door Beyoncéoloog Munganyende Hélène Christelle en met bijdragen van Rowan Blijd, Ernestine Comvalius, Babeth Fonchie Fotchind, Clarice Gargard, Dalilla Hermans, Angelique Houtveen, Sabrine Ingabire, Soe Nsuki, Amanda Rijff, Marian Spier. Wij publiceren voor uit de inleiding.

Liberté, égalité, Beyoncé! Ze begon in een meidengroepje in de kapperszaak van haar moeder en groeide uit tot een wereldwijde superster. Beyoncé laat weinig van zichzelf zien, maar inspireert miljoenen mensen met haar muziek en statements.

Elf schrijvers onderzochten wat Beyoncé zo inspirerend maakt. Sommigen zijn Beyhova's getuigen, anderen Beyoncé-critici, maar over één ding zijn ze het eens: Queen B draagt haar kroon met verve. Zij bedacht 's avonds laat de harmonieën voor Destiny's Child, bracht haar eerste soloalbum uit tegen de zin van haar platenlabel in en werkte nachten door aan de regie voor Black is King. Ze is krachtig, mysterieus, succesvol en voor velen een groot voorbeeld. Beyoncé is een grote zus, moeder, feminist, activist en carrièrevrouw. Ze zingt over ontrouw, onafhankelijkheid, macht, zwarte liefde en empowerment en laat zien wat je als jonge zwarte vrouw kunt bereiken. De invloed van Beyoncé in de wereld is gigantisch, ook in de levens van deze elf Beyoncé-experts. Zij laten je kennismaken met de echte Queen B.

Inleiding
I ain’t sorry

Can you pay my bills?
Can you pay my telephone bills?
Do you pay my automo’ bills?
If you did, then maybe we could chill
I don’t think you do
So, you and me are through

De eerste hit van Destiny’s Child klonk op de radio toen ik nog helemaal geen rekening betaalde en nog maar net een idee begon te krijgen van wat het zou kunnen betekenen om een vrouw te zijn. Ik liep, half vallend, half schrijdend, door de slaapkamer van mijn moeder te neuzen in haar kledingkast en make-upspullen. Op de maat van de eclectische gitaarmuziek danste en bevroor ik, precies zoals ik de vier meiden op het televisiescherm dat zag doen. De clip voor ‘Bills Bills Bills’ werd opgenomen in een zwarte kapperszaak, hommage aan de place of business van maman Yoncé en de plek waar hiphopmeidencultuur door zwarte vrouwen en non-binaire femmes wereldwijd gecreëerd en geremixt wordt. Luxe nepnagels, baggy broeken en crop tops, ingevlochten haar of pixiepruiken, een lipglossbom op je lippen: de esthetiek van jonge zwarte vrouwen heeft het internet in de afgelopen jaren in een razendsnel tempo overgenomen en houdt tegenwoordig vrouwen van allerlei achtergronden in de ban. Maar daarvóór was de wereld die we deelden met Kelly, LeToya, LaTavia en Beyoncé onze best kept secret.
Het album dat mijn kennismaking was met de Destiny’s Childs en leadzangeres Beyoncé, The Writing’s on the Wall, markeerde mijn overgang van meisje naar vrouwmeisje, een soort bijzondere tussencategorie waar je toe verwelkomd werd als je langzaam begon te begrijpen waarover oudere meiden – met weave in hun haar en een string aan voor de gymdag – fluisterden in de schoolgangen, in de tijd dat je nog geen make-up en push-upbeha mocht dragen van je moeder. Mijn adolescente leven raakte in de jaren na ‘Bills Bills Bills’ steeds meer doordrenkt door deze femme-cultuur: meidencultuur, glinsterend, schrijdend en lippen door de pubertijd gaan. Als tiener overlegden mijn vriendinnen en ik, inmiddels zelf vrouwmeisjes, over alle verschillende trucjes die er bestonden om een beha onzichtbaar te doen lijken onder een wit t-shirt. ‘Was dat nu een zwarte beha of juist een witte?’ Het antwoord heb ik nog steeds niet gevonden. Maar binnen deze meidencultuur was er veel nodig om twee gevaarlijke dingen tegelijk te kunnen doen: het oog van de maatschappij bevredigen, en jezelf tegen sletvrees beschermen. Het leek allemaal wel een boel oppervlakkigheid, die meidencultuur, maar er golden strenge regels voor vrouwwording en daaraan voldoen vergde een discipline op topsportniveau. De Destiny’s Childs zijn met zestig miljoen verkochte platen wereldwijd niet alleen een van de bestverkochte r&b-groepen aller tijden. Op het moment dat ze doorbraken behoorden ze tot die tussencategorie vrouwmeisjes: Beyoncé zelf was zeventien. Hun muziek luisteren is daarom als het lezen van een meidenbijbel die vrouwen in wording kennis laat maken met het volwassen leven: datingcultuur en geldintriges, kledingvoorschriften om geen nasty girl te zijn en een ode aan veranderende bootylicious-lichamen. Het eerste nummer dat ik van hen hoorde, ‘Bills Bills Bills’, gaat over het soort vriendje dat jonge vrouwen volgens de Destiny’s Childs zouden moeten dumpen: een man zonder geld die profiteert van je salaris. ‘Bug a Boo’ gaat over de date die zich ontpopt tot een bezitterige controlfreak. ‘So what, you bought a pair of shoes. What now? I guess you think I owe you.’ Rond het nieuwe millennium zingen de zangeressen ook over hun lusten:

Ladies leave your man at home
The club is full of ballers and their pockets full grown
And all you fellas leave your girl with her friends
’Cause it’s eleven thirty and the club is jumpin’, jumpin’.

De meidenbijbel die de Destiny’s Childs ons in die vroege jaren voorschotelden was dubieus: vrijgevochten en feministisch, zoals in ‘Independent women’, en op andere momenten pijnlijk conservatief, zoals in ‘Nasty Girl’. De Destiny’s Childs lieten de wereld kennismaken met de vele gezichten van volwassen vrouw-zijn die Beyoncé later zou belichamen als soloartiest. Bijbelse normen en waarden zijn diepgeworteld in de staten Texas en Louisiana, waar Beyoncés ouders vandaan komen. My daddy Alabama, Momma Louisiana. You mix that negro with that Creole make a Texas bama. Beyoncés moeder Tina Knowles vertelt daarover dat ze de keuze voor de naam van Destiny’s Child maakte toen ze op een zomeravond in de jaren negentig door een bijbel bladerde en deze openviel in het boek van Jesaja. Haar oog viel op een plek waar precies die woorden stonden: ‘kinderen van het lot’. En dat lot bleek te zijn: voorbestemd voor grootsheid. Tenminste, voor Beyoncé. Minstens zo bekend als de albums die Beyoncé als lid van Destiny’s Child de wereld in bracht, waren de vele groepsformaties die de groep tussen 1990 en 2006 onderging. Vier succesvolle albums, en vele speculaties over een potentiële solocarrière van Beyoncé later kwam in 2005 het onvermijdelijke afscheid van de Destiny’s Childs.
Het is vreemd om je nu nog voor te stellen dat die beginjaren van Beyoncés solocarrière gepaard gingen met tegenslagen, commotie en twijfel. Haar solodebuut Dangerously in Love volgde in juni 2003 en werd een groot succes. Dat maakte het des te moeilijker voor de zangeres om het succes in de daaropvolgende jaren te evenaren. Beyoncés zangtalent werd ook onderschat, in 2003 publiceerde Kelefa Sanneh prominent in The New York Times een recensie met de titel ‘The Solo Beyoncé: She’s No Ashanti’. Tot op de dag van vandaag wordt eenzelfde gefabriceerde rivaliteit tussen vrouwen in de muziekindustrie herkauwd. Het volgende album B’Day, dat de zangeres had uitgebracht ter ere van haar vijfentwintigste verjaardag, was volgens recensies, verkoopcijfers en naar huidige Beyoncé-standaarden geflopt.
Tussen de voodoo van Louisiana en Texaans katholicisme ontpopte Beyoncé zich inderdaad niet tot Ashanti, maar tot haar onstuitbare ‘Single Ladies’-alter ego Sacha Fierce (2008), de zelfbenoemde hertogin Mrs. Carter, zoals ze in 2013 op wereldtournee ging, en daarna tot het mystieke goddelijke personage van mijn generatie: Queen B. Beyoncé 1.0 luisterde je op een cassette, een discman of met je oor tegen de radio gedrukt, wachtend tot de dj je favoriete nummer zou afspelen. Maar vanaf 2011, rondom de opkomst van social media, runden Beyoncé en de Beyhive het internet. De naam ‘Beyhive’ is ook toen pas ontstaan, toen Knowles de fans erkende op haar officiële website. Voorheen noemde ze haar fans Beyontourage. Ze leende haar aanvoerdersnaam ‘Queen B’ van de iconische rapper Lil Kim. In de volksmond werd het internet vanaf dat moment omgedoopt tot ‘Beyoncés internet’. Terwijl zich in de digitale dimensie langzaamaan een jonge Beyhive van het eerste uur rond Beyoncé vormde, zorgde haar solocarrière ook voor kritiek van tegenstanders, die de zangeres beschuldigden van een voordeel van een lichte huidskleur boven haar talent. Jaren nadat de meidengroep die de zangeres haar vleugels gaf uit elkaar was, hield het idee van een ‘Beyoncé-effect’ zich nog staande op het internet. Critici vroegen zich af waarom Kelly niet minstens zo’n grote solocarrière had en maakten van het moment gebruik om kleurpolitiek in de muziekindustrie bespreekbaar te maken. Nog steeds is een van de bekendste memes over Beyoncé op haar internet de meme waarin iemand zegt dat die de Beyoncé van zijn vriendengroep is: de betekenis daarvan spreekt pijnlijk voor zich.

[...]

© Munganyende Hélène Christelle, Rowan Blijd, Ernestine Comvalius, Babeth Fonchie Fotchind, Clarice Gargard, Dalilla Hermans, Angelique Houtveen, Sabrine Ingabire, Soe Nsuki, Amanda Rijff, Marian Spier