Leesfragment: Het diner

De voorstelling Het diner, gebaseerd op de gelijknamige roman van Herman Koch speelt deze maand in onder meer het DeLaMar Theater in Amsterdam. In de bewerking van Kees Prins, en met Kees Hulst, Porgy Franssen, Renee Fokker, Lies Visschedijk en Evert van der Meulen. Vanavond lezen we passages uit het boek en nemen een scène uit het scenario erbij. Onderaan is de speellijst te vinden, en er waren kaarten te winnen.

Het grote publiek kende Herman Koch van Jiskefet. Totdat in 2009 Het diner verscheen. Hoewel dit niet zijn eerste boek was, betekende het zijn definitieve doorbraak als schrijver. Er werden bijna een half miljoen exemplaren van verkocht, het werd bekroond met de NS Publieksprijs en uitgebracht in meerdere landen. Zijn Jiskefet-collega Kees Prins bewerkte het boek tot toneelstuk en neemt de regie op zich.

Twee broers dineren met hun echtgenotes in een chique restaurant. Een diner met een missie, want er moet gesproken worden over hun kinderen. De pubers hebben iets uitgespookt wat hun toekomst kan verwoesten. Terwijl de spanning aan tafel stijgt, blijft de gerant doorkeuvelen over de herkomst van de tomaatjes en andere triviale zaken.

Het diner is een cynische doch humoristische thriller, die menig ouder een spiegel voorhoudt. Want in hoeverre ben je verantwoordelijk voor het gedrag van je kind? En hoe ver ga je in hen beschermen tegen de consequenties van hun daden?

 

De trailer

Het boek

Hoofdstuk 5

‘Het aperitief van het huis is vandaag een roze champagne.’
De gerant – of de maître, de bedrijfsleider, de gastheer, de hoofdkelner, of hoe je zo iemand in dit soort restaurants ook moest noemen – droeg geen zwarte voorschoot maar een driedelig pak. Het pak was lichtgroen met dunne blauwe streepjes, en uit het borstzakje stak het puntje van een eveneens blauwe zakdoek of pochet.
Zijn stem was zacht, té zacht, hij kwam ternauwernood boven het geroezemoes in de eetzaal uit; er was iets met de akoestiek hadden we meteen al gemerkt nadat we aan ons tafeltje (aan de tuinzijde! ik had goed gegokt) waren gaan zitten, je moest harder praten dan normaal, anders fladderden de woorden weg, naar het glazen plafond dat hier ook al een stuk hoger was dan in andere restaurants. Absurd hoog, zou je kunnen zeggen, ware het niet dat de hoogte alles te maken had met de vorige bestemming van het gebouw: een melkfabriek, meende ik ergens te hebben gelezen, of een rioolgemaal.
De gerant wees nu met zijn pink naar iets op onze tafel.Naar het waxinelichtje, dacht ik eerst – alle tafels hadden in plaats van een kaars, of kaarsen, een waxinelichtje – maar de pink wees naar het schaaltje met olijven dat de gerant daar kennelijk zojuist had neergezet. Ik kon me in elk geval niet herinneren dat het er al stond toen hij de stoelen voor ons naar achteren had geschoven. Wanneer had hij het schaaltje neergezet? Ik werd bevangen door een korte maar hevige vlaag van paniek. Het gebeurde me de laatste tijd vaker dat er opeens flarden weg waren – happen uit de tijd, lege ogenblikken waarin ik kennelijk met mijn gedachten elders was geweest.
‘Dit zijn Griekse olijven uit de Peloponnesos, licht besprenkeld met een eerste oogst extra vergine olijfolie uit Noord-Sardinië, en afgemaakt met rozemarijn uit…’
Bij het uitspreken van deze zin had de gerant zich iets meer naar ons tafeltje toegebogen, toch was hij amper te verstaan geweest; het laatste gedeelte van de zin viel zelfs in zijn geheel weg, waardoor de herkomst van de rozemarijn ons onthouden werd. Nu kon dergelijke informatie mij over het algemeen gestolen worden, voor mijn part kwam de rozemarijn uit het Ruhrgebied of uit de Ardennen,maar ik vond het al ruimschoots te veel gelul voor alleen een schaaltje met olijven, en ik had geen zin om hem er zomaar mee weg te laten komen.
Bovendien was er die pink. Waarom wees iemand met zijn pink? Was dit chic? Hoorde het soms bij het pak met de fijne blauwe streepjes, zoals het lichtblauwe zakdoekje? Of had de man gewoon iets te verbergen? Zijn overige vingers kregen we immers niet te zien, die had hij in de palm van zijn hand gevouwen, zodat ze aan het oog werden onttrokken – misschien waren ze bedekt met schimmeleczeem of symptomen van een niet te behandelen ziekte.
‘Afgemaakt?’ zei ik.
‘Ja, afgemaakt met rozemarijn. Afgemaakt wil zeggen dat…’
‘Ik weet wat afgemaakt is,’ zei ik scherp – en misschien ook wel iets te hard, want aan een tafeltje naast het onze hielden een man en een vrouw even op met hun gesprek en keken onze kant uit: een man met een veel te grote baard die vrijwel zijn hele gezicht bedekte, en een iets te jonge vrouw voor zijn leeftijd, die ik op eind twintig schatte; zijn tweede huwelijk,dacht ik bij mezelf, of een flirt voor één avond op wie hij indruk probeerde te maken door haar naar een restaurant als dit mee te nemen. ‘Afgemaakt,’ vervolgde ik iets zachter. ‘Ik weet dat dat niet betekent dat de olijven zijn “afgemaakt”. Zoals in “neergeknald” of “doodgeschoten”.’
Vanuit mijn ooghoeken zag ik dat Claire haar hoofd had afgewend en naar buiten keek. Het was geen goed begin; de avond was al verpest, ik moest hem niet nog verder verpesten, en al helemaal niet voor mijn vrouw.
Maar toen deed de gerant iets waar ik geen rekening mee had gehouden: ik had zo half en half verwacht dat zijn mond zou openvallen, dat zijn onderlip zou beginnen te trillen en dat hij misschien een kleur zou krijgen,waarna hij iets van vage excuses zou stamelen – iets wat hem van hogerhand was voorgeschreven, een gedragscode tegenover lastige en onbeschofte klanten – maar in plaats daarvan schoot hij in de lach.Het was bovendien een echte lach, geen gespeelde of beleefdheidslach.
‘Neemt u mij niet kwalijk,’ zei hij, terwijl hij zijn hand naar zijn mond bracht; de vingers waren net als daarnet bij het aanwijzen van de olijven in de palm gevouwen, alleen de pink stak nog altijd uit. ‘Zo had ik het nog nooit bekeken.’

 

De toneelbewerking

Een gerant voegt zich bij hun tafeltje.

Gerant
Goedenavond. Het aperitief van het huis is vandaag een roze champagne.

Claire
Lekker.

Gerant
Voor meneer ook?

Paul
Doet u maar.

Gerant
En op tafel alvast iets om in de stemming te komen. Dit zijn Griekse olijven uit de Peloponnesos, licht besprenkeld met een eerste oogst extra virgine olijfolie uit Noord-Sardinië, en afgemaakt met rozemarijn uit…

Paul
Afgemaakt?

Gerant
Ja, afgemaakt. Afgemaakt wil zeggen…

Paul
Ik weet wat afgemaakt is. Ik weet dat dat niet betekent dat de olijven zijn 'afgemaakt'. Zoals in 'neergeknald' of 'doodgeschoten'.

Gerant
Neemt u mij niet kwalijk. Zo had ik het nog nooit bekeken. In ieder geval is de rozemarijn uit eigen kweek. Ik haal uw champagne.

 

Het boek

Uit hoofdstuk 6

‘Wat is de bedoeling van dat pak?’ vroeg ik aan Claire nadat we allebei het aperitief van het huis hadden besteld en de gerant zich van ons tafeltje had verwijderd.
Claire stak haar hand naar me uit en raakte even mijn wang aan.‘Lieverd…’
‘Ja, nee, ik vind het raar, er is in elk geval over nagedacht. Je gaat me toch niet vertellen dat er niet over nagedacht is?’
Mijn vrouw schonk mij een heerlijke glimlach, het was de glimlach die ze mij altijd schonk wanneer ze vond dat ik me opwond over niets – een glimlach die zoveel wilde zeggen als dat ze die opwinding hooguit vermakelijk vond, maar dat ik niet moest denken dat ze hem ook maar één seconde serieus ging nemen.
‘En dan zo’n waxinelichtje,’ zei ik. ‘Waarom geen teddybeertje? Of een stille tocht?’
Claire pakte een olijf uit de Peloponnesos van het schaaltje en stak hem in haar mond.‘Mmm,’ zei ze.‘Heerlijk.Alleen jammer, je proeft echt dat die rozemarijn te weinig zonlicht heeft gehad.’
Nu was het mijn beurt om naar mijn vrouw te glimlachen; de rozemarijn, zo had de gerant ons alsnog verteld, was van ‘eigen kweek’, en afkomstig uit een glazen kruidentuin achter het restaurant. ‘Heb je gezien dat hij de hele tijd met zijn pink wijst?’zei ik, terwijl ik de menukaart opensloeg.

 

De toneelbewerking

Gerant loopt weg.

Paul
Dat pak.

Claire
Lieverd…

Paul
Ja, nee, ik vind het raar. Daar is over nagedacht. Je gaat me toch niet vertellen dat er niet over nagedacht is? En heb je gezien dat hij de hele tijd met zijn pink wijst?

Claire neemt een olijf. Claire
Mmm. Heerlijk. Alleen jammer dat je proeft dat die rozemarijn te weinig zonlicht heeft gehad.

 

Het boek

Uit hoofdstuk 1

Serge reserveert nooit drie maanden van tevoren. Serge reserveert op de dag zelf, dat vindt hij een sport, zegt hij. Er zijn restaurants die altijd een tafeltje vrijhouden voor mensen als Serge Lohman, en dit restaurant is er een van. Een van de vele moet ik eigenlijk zeggen.Je kunt je afvragen of er in het hele land nog een restaurant te vinden is waar ze niet in een stuip schieten wanneer ze de naam Lohman door de telefoon horen. Hij belt natuurlijk niet zelf, dat laat hij zijn secretaresse of een van zijn naaste medewerkers doen. ‘Maak je geen zorgen,’ zei hij toen ik hem een paar dagen geleden aan de lijn had.‘Ze kennen me daar, ik regel wel een tafeltje.’ Ik had alleen maar gevraagd ofwe elkaar nog zouden bellen voor het geval er geen plaats was, en waar we dan naartoe zouden kunnen gaan. Er klonk iets meewarigs door in zijn stem aan de andere kant van de lijn, ik kon bijna zíén hoe hij zijn hoofd schudde. Een sport.

 

De toneelbewerking

Paul en Claire slaan de menukaart open. Paul
Hoe voel je je?

Claire
Goed.

Paul
Geen last?

Claire
Nee.

Paul
Goed zo.

Claire
Zou het niet fijn zijn?

Paul
Wat?
Claire
Als ze niet kwamen opdagen. Babette en Serge. Hadden wij de hele avond voor ons alleen.

Paul
Vergeet het maar. Ze komen wel. Serge heeft zelf gereserveerd. Maak je geen zorgen, zei hij, ze kennen me daar, ik regel wel een tafeltje. Hij wel. Hij hoeft geen zes maanden van te voren te reserveren. Als ze de naam Serge Lohman horen springen alle deuren open.

De gerant komt met twee glazen champagne. Gerant
Kijkt u eens. Tweemaal roze champagne. De olijfjes had ik uitgelegd, hè?

Paul
Uitvoerig.

Gerant
Dat is ook zo. Smakelijk.

Gerant af.

 

Speellijst

Juni 2012

 VR 1 ALPHEN AAN DEN RIJN Theater Castellum (0172) 42 92 92
ZA 2 MAASTRICHT Theater aan het Vrijthof 043 350 55 55
DO 7 UDEN Theater Markant 0413 25 61 10
VR 8 GRONINGEN Stadsschouwburg Groningen 050 368 03 68
ZA 9 APELDOORN Schouwburg Orpheus 0900 123 0 123
WO 13 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
DO 14 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
VR 15 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
ZA 16 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
ZO 17 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
DI 19 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
WO 20 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
DO 21 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
VR 22 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
ZA 23 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
DI 26 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
WO 27 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
DO 28 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
VR 29 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627
ZA 30 AMSTERDAM DeLaMar Theater 0900 335 2627