Recensie: De zachtmoedige radicaal

Johan Fretz (1985) won met zijn roman Onder de paramariboom de Boekhandelsprijs 2019 op voorspraak van boekverkopers uit het hele land. Goed nieuws voor de schrijver, en voor lezers die het boek nog niet kenden. Fretz, opgeleid als acteur, is performer, cabaretier en schrijver. Een multi-talent, kenmerkend kind van zijn generatie creatieven. Hij noemt zichzelf een optelsom van toevalligheden, met een multiculturele stamboom - en die stamboom is de aanleiding voor de roman.

N.B. Eerder publiceerden we een uitgebreid fragment uit Onder de paramariboom.

Onder de paramariboom, zo verwoordt zijn Surinaamse moeder de oorsprong van de hoofdpersoon Johannes. Met haar reist hij op zijn negenentwintigste voor het eerst naar Suriname. Het verslag van hun reis is doorspekt met vermakelijke en ontwapende flashbacks naar zijn jeugd. Hij schrijft over het huwelijk van zijn temperamentvolle ouders en de ontwikkeling van zijn identiteit, gereflecteerd door zijn omgeving. Die identiteit krijgt er op zijn reis een laag bij. Hij ontmoet vrolijke familieleden die zijn exotische en onnavolgbare moeder perspectief geven. Bij zijn oom Reginald Purperhart ontstaat zijn geuzennaam 'de zachtmoedige radicaal'. Onder het genot van een bord pindasoep lezen ze gedichten van Johannes' grootvader. In een daarvan wordt het beeld van diens landing op Schiphol in 1970 opgeroepen. De verwondering en het ontzag van zijn grootvader ontroeren Johannes.

'"Mijn gunst! Inderdaad net je opa. Een zachtmoedige," zegt Reginald, die meer opheeft met radicalen.
"Kun je niet allebei zijn? Zachtmoedig en radicaal?" vraagt Johannes.
"Een zachtmoedige radicaal… Wie weet, boy. Maar hoe breng je een bomgordel van liefde en broederschap tot ontploffing?", waarop ontladend lachen volgt.'

Fretz is goed in dialogen en heeft gevoel voor timing. Daarom is Onder de paramariboom bijzonder prettig om te lezen. Zijn beschrijvingen van de mensen die Johannes ontmoet worden (net) niet karikaturaal en hij schakelt soepel tussen extern gerichte nieuwsgierigheid en introspectie. De joie de vivre die hij aantreft, de hitte en de vloeibaarheid van de tijd bieden inzicht in de betekenis van zijn Surinaamse herkomst. En ook voor nieuwe lezers, voor middelbare scholieren heeft dit boek wat te bieden: niet alleen de thematiek en de vaart waarmee Fretz schrijft, maar ook zijn humor. Onder de paramariboom gaat leeslijsten opfleuren.

Misschien ook door Typhoon. In de studio van Radio 10 ('Het Geluid van Suriname'), waar Johannes is voor een interview, hangt de lp-hoes van Lobi da Basi van de zanger-rapper. Johannes voelt ineens sterke verwantschap met hem, die 'de ballast die hij ooit met zich meedroeg van zich af had gegooid […] en daarbij de moed had gevonden om de wapens af te leggen, om enkel nog te spreek-zingen wat zijn hart hem opdroeg'.

Fretz spreekt-zingt vanuit zijn hart tot menig hart - en dat is een grote prijs waard. Lees dit boek!

Caroline Reeders is directeur van Athenaeum Boekhandel.