Recensie: Innit?

Op de site van BBC News is een interview te zien met Stephen Kelman waarin hij vertelt over het bijna miraculeuze ontstaan van zijn debuutroman: over hoe een eerste versie door een agent uit een stapel ingezonden manuscripten werd gevist, het eindresultaat door Bloomsbury voor de ogen van een tiental uitgeverijen werd weggekaapt, en de enthousiaste reacties van critici op Pigeon English (nu vertaald door Paul van der Lecq). De makers van het filmpje hebben hem gepositioneerd voor een council estate, een troosteloze torenflat van het soort waarin de roman zich afspeelt. De lucht is grijs, overkomende vliegtuigen bulderen, het waait onophoudelijk. ‘Write what you know,’ zeggen ze altijd, en in het geval van Kelman, die in zo’n zelfde omgeving opgroeide, was dat puik advies. Door emmi schumacher.

Maar toch doet zo'n slogan niet helemaal recht aan waar Kelman in Pigeon English eigenlijk mee bezig is. Zijn roman is dan wel gesitueerd in een Londen dat hij zelf goed kent – veel armoede, geweld, drugs, curry en bier – maar zijn hoofdpersoon is de elfjarige Harrison Opoku, die net met zijn moeder en zus gearriveerd is uit Ghana. Hoe Harri zijn vroegere, door Kelman prachtig bloemrijk beschreven leven in Ghana probeert te rijmen met zijn ervaringen in een onbekend en gevaarlijk Londen: dat is waardoor dit debuut iets bijzonders wordt.

Waar Harri vooral mee worstelt, is de vraag wat in zijn nieuwe leven serieus is, en wat een spelletje, een grap of een truc. In zijn buurt wordt de dienst op straat uitgemaakt door een bende oudere jongens, en Harri komt met hen in de problemen als hij en zijn vriendje Dean een ‘onderzoek’ instellen naar de moord op een jongen van hun school. Voor Harri is het een spel – hij speelt politietje, en als hij achterna wordt gezeten door een lid van de bende is het een hardloopwedstrijd, niet een riskante situatie die misschien slecht af zou kunnen lopen. Bijna alles in Harri’s nieuwe leven kan van iets grappigs opeens omslaan in iets gevaarlijks.

‘Lydia’s hair was actually going flat. It happened right before our eyes. It looked bo-styles. Lydia was very happy, you could tell. She kept looking at herself in the mirror. She was falling in love with herself. Asweh, it was very funny.
Me: “You want to kiss yourself. Go on, kiss yourself!”
Lydia: “Don’t disturb!”
Miquita: “Keep still, man, or I’ll burn you.”
She was holding the iron right next to Lydia’s ear. There was smoke coming from it. Then Miquita’s face went all hard. It came from nowhere. She wasn’t laughing anymore.
Miquita: “Are you with us?”
Lydia: “What are you talking about?”
Miquita: “You know what I'm talking about. You're either with us or against us, innit.”’

‘Lydia d’r haar werd er echt plat van. We zagen ’t met onze eigen ogen gebeuren. Het zag er bo-styles uit. Lydia was heel tevreden, dat kon je wel zien. Ze keek almaar in de spiegel. Ze werd verliefd op zichzelf. Kzweer ”t, ’t was echt lachen.
Ik: “Je wil jezelf zoenen. Toe dan, zoen jezelf maar!”
Lydia: “Nokken nou!”
Miquita: “Hou je stil, man. Straks brand ik je nog.”
Ze hield de strijkbout vlak naast Lydia’s oor. Er kwam rook vanaf. Miquita keek ineens heel stroef uit haar ogen. ’t Kwam zomaar uit het niets. Ze lachte niet meer.
Miquita: “Sta je wel aan onze kant?”
Lydia: “Waar heb je ’t over?”
Miquita: “Je weet waarover ik ’t heb. Je bent voor ons of tegen ons, niet dan?”’

De titel van de roman, Pigeon English, verwijst naar de duif die Harri, dol op vogels, ziet als zijn persoonlijke beschermduif, maar ook naar het fenomeen van de pidgintaal. Als twee groepen mensen die allebei een andere taal spreken, om met elkaar in contact te komen een nieuwe taal ontwikkelen, dat is pidgin. Harri, de verteller van de roman, heeft zijn hoogstpersoonlijke pidgin, waarin hij de taal van zijn Ghanese kindertijd en de straattaal van het Londen waarin hij volwassen moet worden door elkaar husselt.

Het is een combinatie die Kelman overtuigend in stand houdt, op het niveau van stijl, maar ook op een dieper emotioneel niveau. Harri is een ongelooflijk sympathiek personage, en zijn kinderlijk argeloze pogingen om een plek te vinden in een nieuwe wereld waar hij eigenlijk te goed voor is doen pijn aan het hart. Met zo'n debuutroman is het te hopen dat Kelmans plotselinge succes hem niet al te ver wegvoert van de council estates.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.