Recensie: Politiek, pessaria en poepluiers

The Group van Mary McCarthy, dat stond bij mijn ouders thuis in de kast en was door het aura van cultboek omgeven. Dik, in het Engels en met de status van een manifest was het vooral afschrikwekkend – het kindergemoed kan de zaken flink opblazen. Bij kennismaking bijna veertig jaar later blijkt het boek inderdaad een onverschrokken meesterwerk, zij het heel anders van inhoud en toon dan ik had verwacht. Misschien heeft de analogie met Sex and the City – Candace Bushnell, de schrijfster van die bestseller, schreef een inleiding bij de nieuwe editie – mijn aanvankelijke ontzag weggenomen, The Group is vele malen intelligenter, veelzijdiger en ontzettend komisch. Door esther wils.

N.B. Vanavond vindt in Spui25 een feestelijk programma plaats rond Mary McCarthy en De groep.

Negen jongedames studeren in 1933 af aan Vassar, de prestigieuze Amerikaanse universiteit, en ontmoeten elkaar in de zeven daarop volgende jaren op cruciale momenten in hun leven. De roman begint met het onconventionele huwelijk van Kay en de cynische, politiek bewuste en voorlopig gemankeerde toneelschrijver Harald. De ingrediënten zijn meteen aanwezig, de satire wordt direct ingezet. Dit is een opportunistisch stel: zij is een snob en heeft zich met een ‘geniale kunstenaar’ verbonden, hij profiteert van haar energie en het gebrek aan levensangst dat hij met de stabiliteit van haar achtergrond verbindt – die maakt geen deel uit van de intelligentsia of van de hogere middenstand die is getroffen door de economische crisis, haar vader is orthopeed. De vriendinnen aarzelen tussen waardering voor de originele, persoonlijke vorm van de huwelijksceremonie en bezorgdheid daarover: het is toch wel eigenaardig en misschien wat kaal dat er geen familie aanwezig is, dat de receptie niet op een wat comfortabeler locatie wordt gehouden. De kleding van het bruidspaar kan er ook niet helemaal mee door.

In de jaren die volgen raken de meiden, die – typisch vrouwelijk? – onderling net zo venijnig als betrokken bij elkaars levens, allemaal in liefdesrelaties verwikkeld waarvan het huwelijk en het stichten van een gezin onveranderlijk het doel zijn. Hun werk en hun idealen zijn daaraan duidelijk ondergeschikt, hoewel hun universitaire scholing te pas en te onpas boven komt drijven in vaak hilarische associaties:

‘All sorts of weird, irrelevant ideas floated through Dottie’s head as the key turned in the lock and she found herself, for the first time, alone with a man in his flat. Tonight was midsummer’s night, the summer solstice, when maids had given up their treasure to fructify the crops; she had that in background reading for A Midsummer Night’s Dream. Her Shakespeare teacher had been awfully keen on anthropology and had them study Frazer about the ancient fertility rites and how the peasants in Europe, till quite recent times, had lit big bonfires in honor of the Corn Maiden and then lain together in the fields. College, reflected Dottie, as the lamp clicked on, had been almost too rich an experience. She felt stuffed with interesting thoughts that she could only confide in Mother, not in a man, certainly, who would probably suppose you were barmy if you started telling him about the Corn Maiden when you were just about to loose your virginity.’

Dottie’s vlam Dick verbiedt haar verliefd te worden maar raadt haar wel aan een pessarium aan te schaffen. Over de ins en outs van dat voorbehoedsmiddel, technisch en als instrument in het beheer van sexuele (on)trouw, volgt een pijnlijke en verbazend expliciete uiteenzetting, via de avonturen van dappere Dottie en de wijdlopige analyse van Harald die door Kay op de hoogte is gebracht.

Het geval is exemplarisch voor de roman: geen onderwerp wordt geschuwd – ook de perikelen rond borstvoeding en zindelijkheid zijn fascinerend en van een schurende humor –, de visie en beleving van mannen en vrouwen verschillen fundamenteel, opportunisme is aan de orde van de dag. Maar veel meer dan in de vermeende moderne evenknie Sex and the City doet teleurstelling echt pijn en kantelen levens erdoor, spelen andere emotionele banden zoals die met de ouders of die met de buren ook een doorslaggevende rol, wordt het decor gekleurd door politieke ontwikkelingen (de economische crisis, de dreiging van het fascisme in Europa), maatschappelijke en intellectuele modes (psychoanalyse, natuurlijker pedagogische methodes, een vrije seksuele moraal, de stijl van koken, woninginrichting), sociale codes (de meiden zijn zich hyperbewust van elkaars achtergrond en positie in de groep, en van die van hun beau’s; ook binnen de groep heersen statusverschillen).

McCarthy (1912-1989), schrijfster, criticus en activiste – ze sympathiseerde met Trotsky – is dus een absolute blijver, ook vanwege haar messcherpe stij. Nadat het huwelijk van Kay en Harald is ontaard en zij zich met een mes heeft verdedigd, volgt deze passage: ‘When I said that I’d just waved it, he smiled in his superior way. “You should have seen your face, my dear. It’s a sight I’ll never forget. ‘I met Murder on the way. It had a face like my wife Kay,’” “Did he really quote Shelley?” Polly marveled. “Was that what it was? Yes, he did,” Kay replied, rather proudly. “Harald is awfully well read.”'

Esther Wils is redactiesecretaris van algemeen cultureel en literair tijdschrift De Gids.