Recensie: Wie zijn Amsterdam?

Athenaeum heeft een filiaal in het Amsterdam Museum. Daar worden, het zal niemand verbazen, vooral boeken over de geschiedenis van Amsterdam verkocht. Die vinden niet alleen hun weg naar de bezoekers, maar ook naar de conservatoren van het museum. In deze rubriek staat iedere maand een boek centraal dat een rol speelt bij een presentatie in het museum. Hoe maak je van een boek een tentoonstelling? Wat is De keuze van de conservator?

Stel, je wil aan een iemand die nieuw is in Amsterdam uitleggen wat er zo bijzonder is aan deze stad. Nu, in 2011 – je komt dus niet weg met de oude verhalen over de sixties of de Grachtengordel. Grote kans dat je uiteindelijk uitkomt bij het getal 178. Dat is het aantal verschillende nationaliteiten waaruit de Amsterdamse bevolking bestaat. In geen stad ter wereld vind je zo'n grote diversiteit. Als Amsterdam ergens uniek in is, dan is het daarin wel. 

Hoe laat je dat zien in een museum? Voor die vraag stonden we bij de invulling van de nieuwe vaste opstelling van het Amsterdam Museum, die deze zomer opengaat. Net op dat moment kwam het fotoboek Wij Amsterdam uit, van Daniël Koning en Bernd Wouthuysen. Het was de oplossing op een presenteerblaadje. Koning en Wouthuysen fotografeerden en interviewden 73 Amsterdammers, ieder geboren in een ander land, 'van Afghanistan tot Zwitserland'. Niet alle 178 nationaliteiten, maar net zo goed een fascinerend inkijkje in de levens die schuilen achter de statistiek.

Een aantal van deze foto's zal straks te zien zijn in een film in het museum. Jong, oud, man vrouw: het zijn stuk voor stuk mensen met krachtige, bedachtzame blikken. Vaak schuilt er iets behoedzaams in hun ogen. Ze kwamen hier voor de liefde, als vluchteling, voor werk of zomaar op de bonnefooi. En ze zijn gebleven, voorlopig of voorgoed. Wij Amsterdam geeft een fascinerend beeld van het leven in Amsterdam voor wie er wel thuis is, maar nooit helemaal.

Isabel Carvalho Santos, uit Kaapverdië, reisde in 1982 haar Nederlandse geliefde achterna naar Amsterdam. Inmiddels hebben ze samen twee kinderen, die heel verschillend zijn. 'Karin spreekt Kaapverdiaans, dat is haar moedertaal. Tony is echt een Nederlander. Ik zit er steeds tussenin. Ik mis mijn land, de familie, de sfeer. Zondags samen met vrienden weg. In mijn land hoef je geen afspraken te maken'.

Die eeuwige agenda, het gebrek aan spontaniteit, daar klagen meer geïnterviewden over. Ook over de haast en de drukte. Maar er zijn ook veel positieve verhalen. Zoals van Hao Su, in 1976 geboren in Taiwan en sinds 2003 Amsterdammer. Hier kan hij openlijk homoseksueel zijn. Ook in andere opzichten bevalt de Amsterdamse cultuur hem. 'In Azië doe je wat de baas zegt en hier zeg je wat je van de baas wil.'

Of Abdullah Butt, kind van Pakistaanse ouders uit Engeland. 'Ik voel me wel Amsterdammer. De mensen hier houden van hun land. Dat kun je zien aan de manier waarop alles wordt onderhouden. Ik zou in de toekomst wel wat voor Pakistan willen betekenen door over te brengen hoe een land georganiseerd moet worden. Ongeveer op de manier zoals dat hier gebeurt'.

Is Nederland inderdaad zo’n ideaal land? Daar zijn lang niet alle geïnterviewden het mee eens, ook Koning en Wouthuysen niet. Maar ze willen met Wij Amsterdam wel tegengas geven tegen het idee dat migranten vooral een probleem zijn. De titel zegt wat dat betreft genoeg. Ze sluiten af met niet mis te verstane ironie: ‘Het moet niet gekker worden anders mislukt de multiculturele samenleving nog’.

Laura van Hasselt is conservator bij het Amsterdam Museum.