Recensie: Ongelijkwaardige liefdes

Later vandaag in De Groene Amsterdammer, nu al te lezen op Athenaeum.nl: Niña Weijers over Je moet veel van mannen houden van Marie Darrieussecq. 'Je moet veel van mannen houden is een rijk en intelligent boek over blinde obsessie en de ultieme onbereikbaarheid van de ander. Dat klinkt niet erg verfrissend, maar dat is het juist wel. Het Hollywood dat Darrieussecq optekent is over the top, en daarin zeer geloofwaardig.' (Athenaeum Boekhandel en De Groene Amsterdammer werken samen, bijvoorbeeld in boekverkoop en een gezamenlijke bijlage.)

N.B. Zie ook onze eigen bespreking van de roman.

Die titel, en dan dat omslag: ik had er zo mijn bedenkingen bij. Zwarte man – gespierde armen, welgevormde billen – met blank meisje, hij neemt haar van achter, het zal toch niet.

Nee, het zal toch niet. En ook weer wel, want deze roman heeft precies dit uitgekauwde, en pijnlijke, clichébeeld als voornaamste onderwerp. En neemt zichzelf daarmee ook meteen op de hak, want zoals Marie Darrieussecq haar heldin laat overpeinzen: ‘Ze herinnert zich geen enkele film, Amerikaans of anders, waarin een zwarte man en een blanke vrouw – een blanke man en een zwarte vrouw – met elkaar naar bed gaan zonder dat het meteen het onderwerp van het drama is.’

Solange is een actrice in Hollywood, van het klassieke Franse soort: frêle, bleek en met een charmant accent dat haar keer op keer hetzelfde soort rolletjes oplevert. Op een feestje van George Clooney ontmoet ze de Kameroense Kouhouesso, een wonderschone acteur met rastahaar en een donkerblauwe mantel, the strong silent type, die haar onmiddellijk in een ‘magnetisch veld’ brengt. ‘Ze loste op en dat wilde ze toen al: uit elkaar vallen.’

Dit is het begin van een aanhoudende obsessie, door Kouhouesso precies genoeg gevoed om vitaal te blijven. Zoals dat gaat met ongelijkwaardige liefdes is hij degene die bepaalt hoe het contact verloopt. Hij komt bij haar aanzetten om vier uur ’s ochtends, laat dan twaalf dagen niets van zich horen, stuurt haar een bericht met de boodschap dat hij haar niet vergeten is, laat vervolgens weer dagen niets horen: ‘Stilzwijgend doorstond ze die tussenpozen van stilte. Rekende het zich tot een eer om hem niets te zeggen over haar lege dagen – niet zozeer leeg als wel verwoest.’

Zinnen als deze vormen het raamwerk van de roman, die in toenemende mate koortsachtig van toon is. Een toon die sterk doet denken aan die van Marguerite Duras – fatalistisch, vervreemdend, obsessief. Dat is geen toevalligheid, want het was Duras die eens in een interview zei dat je veel van mannen moest houden, ‘heel veel van ze houden om van ze te houden. Anders is het onmogelijk, dan kun je ze niet verdragen.’

En dat doet Solange: vol overgave houdt ze van mannen, en die liefde culmineert in de liefde voor deze ene man, die ze niet kent en nooit zal kennen. Hun verschil in huidskleur en achtergrond is te groot, hun beider roem en rijkdom heeft het niet kunnen uitwissen, integendeel: Hollywood bestaat bij de gratie van de hyperbool, de schijnwerpers, het contrast. Wanneer een superster een feestje geeft, wordt de airco vol opengedraaid zodat de haard ontstoken kan worden. En wanneer iemand zwart is, is die zwart. Elke tussenkleur is in deze setting een onzinnige nuance.

Kouhouesso lacht om haar naïveteit als Solange spreekt over ‘Afrika’ (‘een bedenksel van etnologen’), maar permitteert het zich wél om over het continent als geheel te praten. ’s Nachts brengt hij uren door achter de computer, om Wikipedia-artikelen over Joseph Conrad en Congo te corrigeren. Want Kouhouesso heeft zijn eigen obsessie: Conrads Heart of Darkness verfilmen, diep in de Congolese jungle, met George Clooney in de rol van Kurtz. Een krankzinnig plan, dat in megalomanie niet onderdoet voor Herzogs Fitzcarraldo of Coppola’s Apocalypse Now.

Solange krijgt de minime bijrol van ‘de Aanstaande’ toebedeeld, en volgt Kouhouesso naar dat duistere hart van Afrika, waar de grond zompig is, de lucht zwaar en de lokale bevolking hardnekkig bijgelovig. Arme, naïeve Solange, met haar rolkoffer in de modder en haar veel te blanke huid. Ze weet het, en wij weten het ook: dit is geen Hollywood-film met een happy end.

Je moet veel van mannen houden is een rijk en intelligent boek over blinde obsessie en de ultieme onbereikbaarheid van de ander. Dat klinkt niet erg verfrissend, maar dat is het juist wel. Het Hollywood dat Darrieussecq optekent is over the top, en daarin zeer geloofwaardig. Solange drinkt cocktails met George Clooney, sterft voor een bijrol in de armen van Matt Damon en is jaloers op Gwyneth Paltrow. Het is een gewaagde keuze, deze echt bestaande celebrity’s mengen met fictie, maar het werkt door het contrast met Darrieussecqs zeer literaire en bij vlagen experimentele manier van schrijven.

Wanneer Solange zowat van ellende verteert in de jungle levert dat alinea’s lang geraaskal op, afgewisseld met hilarische toestanden op de ‘set’. Een regenbui in het oerwoud? Dat mag van de vertegenwoordigers alleen met Evian-water, want stel je voor. Dus worden er tonnen peperduur water aangerukt voor een shot van nog geen paar seconden. Ondertussen hoopt Solange op een splintertje aandacht van Kouhouesso, speelt Clooney poker op een boomstronk en weigeren de pygmeeën in de speciaal ontworpen rieten rokjes rond te lopen. Het is precies die mengeling van bittere ernst en satire, van hoge en lage kunst, van traditie en vernieuwing, die de roman zo sprankelend en volstrekt origineel maakt.

‘Jij bent Hiroshima’, zegt Emmanuelle Riva, de Franse actrice in de rol van een Franse actrice in Hiroshima mon amour tegen haar Japanse minnaar. ‘En jij bent Nevers, Frankrijk’, antwoordt hij. Het zijn de woorden van Marguerite Duras, en Darrieussecq laat ze resoneren in de 21ste eeuw, in een nieuwe vorm, op een andere plek. Terecht ontving ze daar zowel de Franse Prix des Prix als de Prix Médicis voor.