Recensie: Pretentieloze rechtschapenheid versus hypocriet katholicisme

In de serie 'De Bij klassieken' worden grote romans uit de twintigste eeuw opnieuw uitgegeven, zoals Lolita van Nabokov en De vreemdeling van Camus. In deze serie verscheen ook Een opgebrand geval van Graham Greene - de Man die Nooit de Nobelprijs Won, hoewel hij hem volgens velen wel had verdiend. Zij vermoedden een complot: Greene was niet alleen een bekeerd katholiek, maar ook een gentleman-revolutionair. Bij niet-katholieken lag hij niet goed omdat hij een paap was, bij de meeste katholieken niet omdat hij te onorthodox en te uitgesproken was.

Een goed hart

Dat er nu is gekozen voor Een opgebrand geval, verschenen in 1960 als A Burnt Out Case, is opmerkelijk. Je zou eerder denken aan bekendere titels als Our Man In Havana, Travels With My Aunt of The Power And The Glory. Misschien heeft De Bezige Bij gedacht dat een burn-out iets van deze tijd is, en een hoofdpersoon die zich terugtrekt in de rimboe appelleert aan een universeel verlangen om de boel de boel te laten en 'je hart te volgen'.

Maar bij hoofdpersoon Querry is er eigenlijk geen sprake van zijn hart volgen, want het vuur in hem is gedoofd. Hij is een wereldberoemde architect, die heeft getekend voor vele kerkelijke gebouwen, maar die wereldse roem zegt hem niets meer. En ook in de liefde gelooft hij niet meer, hij gelooft alleen nog in het echec. Op een dag duikt hij op in een leprozenkolonie in het oerwoud van de Congo. Hij wil alleen maar met rust gelaten worden, maar van lieverlee wordt hij door de paters en de nuchtere, belangeloze dokter Colin steeds meer bij hun werk betrokken. Uiteindelijk bouwt hij een ziekenhuis voor ze, maar blijft herhalen dat hij helemaal niet wordt gedreven door mensenliefde. Toch doorziet iedereen hem: Querry is een goed mens, al blijft hij alles doen om zich zo cynisch mogelijk op te stellen.

Helaas is er één man die dat niet heeft begrepen, de bijzonder vrome palmolieproducent Rycker. Nadat Rycker vergeefs probeert in het gevlei te komen bij Querry, tegen wie hij enorm opkijkt, moet hij lijdzaam toezien hoe de architect zijn jonge, aantrekkelijke vrouw op sleeptouw neemt. Niet uit oneerbare motieven - zoals Rycker denkt - maar omdat zij lijdt onder haar ongelukkige huwelijk en Querry nu eenmaal een goed hart heeft.

Een voortdieselende ideeënroman

Zo is Een opgebrand geval een echte ideeënroman: de pretentieloze rechtschapenheid van Querry, dokter Colin en de jezuïeten van de leprozenkolonie versus het hypocriete katholicisme van Rycker. Met een grote entourage randfiguren, zoals de van melaatsheid genezen local Deo Gratias, die van de dood gered wordt door zijn 'baas' Querry. De mooie maar naïeve Marie Rycker. En de journalist Parkinson, die Querry achterna reist zoals Henry Morton Stanley David Livingstone volgde, en die na een valse start toch ook een geweten blijkt te hebben.

Greene heeft een aangenaam voortdieselende, realistische stijl, met hier en daar een droogkomische noot ('Ze schrok van de vraag; het antwoord stond misschien niet in haar conversatieboek.'), veel prachtige sfeertekeningen en altijd een fijne vergelijking of een rake typering paraat. Over Rycker: 'Hij had een zwart snorretje als een veeg stadsroet en zijn gezicht was smal en plat en eindeloos, als een illustratie van de wet dat twee evenwijdige lijnen elkaar nooit raken.' Alleen gaan zijn dialogen soms wel erg lang door, alsof ieder personage voortdurend zijn motieven uitentreuren moet uiteenzetten. De roman is goed vertaald door Peter Bergsma, al zijn de formuleringen soms te Engels en staan er een paar vertaalfoutjes in het boek: symptoompijn in plaats van fantoompijn, Jesu in plaats van Jezus.

Maar nu de hamvraag: heeft zo'n klassieker uit 1960 de tand des tijds doorstaan? Mensen die iedere hoop verloren lijken te hebben, maar toch weer een zin in het leven ontdekken door anderen te helpen: verrassend is dat niet meer. En als je je tegenwoordig openlijk zou afvragen of je zonder geloof een goed mens kunt zijn, word je waarschijnlijk aangekeken of je niet helemaal goed snik bent. Maar het is met Een opgebrand geval net als met een film met Kirk Douglas, Humphrey Bogart of John Wayne: gedateerd, maar je kijkt er toch met plezier naar. Iets voor de zondagmiddag.

Fabian Takx is freelance journalist en auteur. Hij heeft een website, fabiantakx.nl.