Recensieoverzicht: Colson Whitehead, Michel Maas & David Pefko (1 februari 2017)

06 februari 2017

Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften met deze week: Colson Whitehead, Michel Maas, David Pefko, Ivo Victoria, Kees 't Hart en verder: Maria Barnas (VPRO Boeken), Teun van de Keuken, Andrea Maier, Arlene Heyman (Trouw), Haruki Murakami, Michael Lewis, Robert Anker (de Volkskrant), Sharon Bolton (Het Parool), Vivian Gornick, Paul Auster (NRC), Ethan Canin (Elsevier), Lev Tolstoi, Astrid Roemer, Monica Soeting en Myrte Leffring (De Groene Amsterdammer).

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. In een vereenvoudigde opzet beperken we ons in 2017 tot de Nederlandse kranten en maand-/weekbladen en de grote, prominente stukken.

Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.

Recensieoverzicht: Colson Whitehead, Michel Maas & David Pefko (1 februari 2017)

Delen op

'Ik houd er wel van om mensen zoals ik, nette mensen, intellectuelen, brave borsten, weldenkende mensen, correcte mensen een beetje te kwellen met hun gedachtes.' Kees 't Hart sprak met Carolina Lo Galbo over Wederzijds [leesfragment]. Lo Galbo sprak ook met Maria Barnas over haar roman Altijd Augustus [leesfragment]. 'Hoe men op dit moment omgaat met de islam, dat begon toen [bij verschijning van Salman Rushdie's De duivelsverzen - red.] eigenlijk. Dus alle ongemakkelijkheid, al het onvermogen om daar op een gezonde manier mee om te gaan, dat begon toen. En ik heb dat ook zo ervaren: niemand had er woorden voor iemand die een boek wil verbranden en zegt: deze schrijver moet doet om wat hij zegt. Moet je dan nog tolerant zijn? Maar meer nog heb ik willen schrijven over wat er sociaal gezien gebeurt, hoe dat onvermogen eruit ziet.'

De afleveringen van VPRO Boeken zijn elke zondagochtend te zien op NPO 1, en zijn terug te kijken op www.vpro.nl/boeken.

'Om het in bijbelse termen te zeggen: ik voelde me als Job op de mestvaalt. Ik had de bodem bereikt. Gezin in de steek gelaten, de vrouw met wie ik overspel had gepleegd verlaten, afgestompt door de ellende die ik in Kosovo had meegemaakt - alles was kapot. Commandant Konijn is het verslag van mijn ondergang, bewerkstelligd door het verblijf in die oorlog.' Michel Maas, auteur van Commandant Konijn, sprak met Arjan Visser over zijn 'Tien geboden' voor Trouw. Ook in De Verdieping: Andrea Maier (Eeuwig houdbaar) in gesprek met Joep Engels: 'Als we ons lichaam goed onderhouden, valt er veel levenswinst te behalen. Nu verwaarlozen we onze gezondheid, en als het mis gaat mag de dokter ons weer oplappen.'

En Teun van de Keuken, auteur van Goed volk, in gesprek met Joost van Velzen, over het schrijven: 'Ik vond het moeilijk. Doordat ik met mijn columns al tien jaar op de korte baan schrijf, had ik de neiging ook dit verhaal in korte passages te beschrijven. Dat werkte niet, ik moest wel even anders leren denken. Maar de literatuur was voor mij wel altijd al de hoogste kunstvorm. Hermans was een grote held van mij en toen ik Eus had gelezen van Özcan Akyol, en de boeken van Knausgård, was ik wel extra gemotiveerd om deze roman te schrijven, juist in deze vorm. Er mocht geen enkele filter zitten tussen mij en wat ik wilde vertellen.'

Recensies in Letter & Geest: Janita Monna leest het postuum uitgebrachte debuut van Wislawa Szymborska, Zwart lied [leesfragment]: 'Zo kristalzuiver als het latere werk, klinkt Szymborska nog niet. Haar stem is bij vlagen omgeven door een soort pathetiek, die in het latere werk helemaal verdwenen is.' En Vrouwkje Tuinman over Arlene Heymans verhalenbundel Grote boze seks: 'Inderdaad schrijft Heyman over het genot dat ons lichaam kan brengen - ook als het hangt en flubbert. Maar haar geweldige verhalen verkennen heel andere, belangrijker taboes.'

Verderop bespreekt Paul van der Steen Bas Heijnes Staat van Nederland. Een pleidooi en Frank Westermans In het land van de ja-knikkers. Verhalen uit de polder. 'Heijne's grootste verdienste is dat hij het wezen van essayeren begrijpt. Hij probeert indrukken en gedachten te ordenen, werkendeweg de grote lijn te ontdekken in de chaos.' En: 'Ook in de korte stukken in het boek hanteert Westerman zijn kenmerkende stijl: kalm en nuchter rond zijn onderwerpen heenlopend, kijkend maar vooral ook luisterend, indrukken langzaam maar zeker een plaats gevend.' Maar: ' In het boek gaat het zelden over de smeulende onvrede of de verhitte debatten in het Nederland van de laatste decennia.'

Korter, maar toch paginagroot:

Rob Schouten over David Pefko, Daar komen de vliegen [leesfragment]: 'Een boek van on-Nederlandse kwaliteit.'
Beeldboek van de week is Anna den Druivers Enchanted Blossom.
Elke Geurts over E.M. Delafield, Dagboek van een provincievrouw: 'Het voortkabbelende, repeterende karakter van vorm en inhoud, maakt de leeservaring niet heel spannend.'
Garrie van Pinxteren tegenover Elias van der Plicht over haar met Frank Pieke geschreven Een land waar alles mag, maar niets kan. Nederland door Chinese ogen.
Jaap Goedegebuure over Jacob Groot, Geloof in mij: 'Eenmaal doorgedrongen tot die tweede, veel wezenlijker laag van deze merkwaardige en fascinerende roman, zien we hoe Eddie zich al op jonge leeftijd manifesteert als tegenhanger van de Heiland.'
Edwin Kreulen over Luca d'Andrea, Het hart van het kwaad: 'Spanning genoeg om dit boek tot het einde uit te lezen, ook al zal het onderweg niet altijd bevallen. Maar de moeite loont: de ontknoping, tussen de bergen in de sneeuw, mag er zijn.'
Alle Lansu over António Lobo Antunes, Reis naar het einde: 'Het is een bijna surrealistische wereld die Lobo Antunes schetst, als een schilderij van Jheronimus Bosch in taal - een roes van beeldrijke, muzikale taal, ook deze keer weer vindingrijk vertaald door Harrie Lemmens.'
Bas Maliepaard over Tjibbe Veldkamp, De lovebus: 'Een filmische pageturner in heldere taal, met reuige scènes, geslaagde beelden [...] en af en toe een gevoelige zin die onderstreept waar het Veldkamp om gaat: het verlangen om samen te zijn.'

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Elk boek heeft zijn eigen stem en eigenlijk bleek het helemaal geen grote opgave om de grappen ditmaal achterwege te laten. De uitdaging zat hem in het vinden van evenwicht tussen nabijheid en afstand ten opzichte van de personages. Om op een overtuigende, niet-larmoyante manier over de onvermijdelijke gruwelijkheden te kunnen schrijven, is een zekere distantie noodzakelijk. Tegelijk moet je, om levende mensen van ze te maken, in de ziel van je personages kruipen.' Hans Bouman sprak Colson Whitehead over De ondergrondse spoorweg [lees een fragment | lees onze recensie]. 'Nu ineens, na de verkiezingen, beleef ik het toch anders. Op een manier die ik niet had verwacht, wordt me nu opnieuw ingepeperd hoe diepgeworteld het idee van blanke superioriteit is. Tijdens de verkiezingsbijeenkomsten van Trump zag je haattaferelen die vergelijkbaar zijn met lynchscènes. Ik lees mijn boek nu op een andere manier. Het gaat plotseling niet alleen meer over het Amerika van de jaren 1850, maar over het hier en nu.'

Erik van den Berg las Haruki Murakami's Absolutely on Music: Conversations with Seji Ozawa: 'Voor wie Murakami's romans kent, is Absolutely on Music een merkwaardige belevenis. Geen spoor van de pratende katten en uit de lucht vallende vissen uit zijn magisch-realistische oeuvre. Murakami doet sec verslag van de gesprekken.' Vier sterren.

Arjan Peters las Robert Ankers In de wereld (vier sterren: 'Op de valreep deed hij nog iets nieuws, en ook dát typeerde deze altijd schrijflustige geest.'), Ranne Hovius nam Harriet Lerners Sorry hoor. Hoe oprechte excuses je relaties kunnen veranderen en Frank Schalkwijks Onvolmaakt tevreden. Omgaan met je innerlijke criticus samen (vier en drie sterren: 'Schalkwijk nodigt ons met zijn heldere analyse uit tot zelfinspectie en put net als Lerner uit eigen praktijk om te laten zien hoe inzicht kan helpen een overdreven strenge innerlijke criticus milder te maken. '), en Koen Haegens las Michael Lewis' The Undoing Project: A Friendship that Changed the World (vier sterren: 'Lewis [heeft] opnieuw een weergaloos boek geschreven. Inclusief een ontknoping die in geen Hollywood-drama zou misstaan.')

Jet Steinz sprak Michel Maas, auteur van Commandant Konijn: 'Als ik eerder was begonnen, zou het een heel ander verhaal zijn geworden. Dan had ik een verwerkingsboek geschreven, of een rechtvaardiging, of gewoon journalistieke non-fictie - maar het werd een roman. Dat kon blijkbaar pas vijftien jaar na de oorlog, toen ik genoeg op afstand stond van wat er destijds was gebeurd.' En Hanneke Groenteman las de Hepburnromans van Jolien Janzing, Audrey & Anne, en Miriam Guensberg, Het geheim van Audrey H. (beide twee sterren: 'Hoewel ik die details in beide boeken royaal kreeg opgediend en de feiten mij accuraat leken, had ik over die oorlogsjaren toch liever één goed gedocumenteerd verhaal gelezen zonder al te veel fantasieën eromheen, zoals in deze beide boeken jammer genoeg is gebeurd.).

Korte en kortere besprekingen:

Hans Wansink over Tom van der Meer, Niet de kiezer is gek (drie sterren)
Bo van Houwelingen over Michel Maas, Commandant Konijn (vier sterren: 'Wat op voorhand moeilijk voor te stellen is - genieten van oorlog - maakt Maas op overtuigende manier invoelbaar.')
Katinka Polderman las Herman Brusselmans' Guggenheimer koopt een neger, Marit Törnqvists, Een boek voor jou, en Luke Jacksons Seks, drugs en asperger
Maria Barnas over Ester Naomi Perquin, Meervoudig afwezig [recensie] (vier sterren, 'haar taal is zuiver')
Peter Swanborn over Hassan Blasims Lijkententoonstelling (vier sterren, 'verhalen die aan de beste oorlogsverhalen van Isaak Babel doen denken')
Pjotr van Lenteren over Bette Westera's Arme Rijk, illustraties Sylvia Weve (vier sterren)
Bo van Houwelingen over Sander Koks Smeltende vrouw (drie sterren)
Maria Barnas over Max Greysons Waanzin went niet (drie sterren)
Jan Luijten over Siegried Lenz' De overloper (vijf sterren, en toch zijn er maar 378 woorden voor. 'Zijn beeldende beschrijvingen van het moeraslandschap en de dialogen tussen de soldaten die met ruwe grappen en zonderling gedrag weerstand boden aan de confrontatie met de dood, verraden de begenadigde verteller. Maar er worden ook harde waarheden geuit als "wie beroepshalve oorlog voert, is een misdadiger". En over de oorlog als waanzinnige paradox.')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Het Parool gaat Dirk-Jan Arensman in gesprek met Colson Whitehead over De ondergrondse spoorweg [lees een fragment | lees onze recensie]: 'Mijn motto was: door me niet aan de historische feiten te houden, kan ik een dieperliggende waarheid beschrijven én het verhaal breder maken. Als ik Cora ergens op een zolder laat onderduiken, verwijst dat bijvoorbeeld naar Harriet Jacobs, die in haar memoires Incidents in the life of a slave girl (1861) beschreef hoe ze zich zeven jaar schuilhield op de zolder van haar grootmoeder, maar je denkt óók onmiddellijk aan Anne Frank en de Holocaust.'

Arie Storm las David Pefko's Daar komen de vliegen [leesfragment]: 'Dat nep-Amerikaanse is meteen een zwak punt van deze roman - en vormt op een eigenaardige manier in zekere zin tevens de kracht ervan. Pefko is een schrijver met een effectieve stijl. Daar komen de vliegen is een soort thriller. [...] Die wanhoop is ijzersterk beschreven en levert een fraaie apotheose op.'

Kortere besprekingen:

Dieuwertje Mertens over Ivo Victoria's Billie & Seb [leesfragment]: drie sterren
Hans Knegtmans over Sharon Bolton, Kleine zwarte leugens: twee sterren
John Jansen van Galen over Ron Moerenhout, Laatste boot naar Sint-Helena: twee sterren

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Michel Krielaars bespreekt deze week twee boeken over de Russische Revolutie: Lenin on the train van Catherine Merridale ('In Lenin on the train laat Merridale goed zien hoe jongensboekachtig de Britse spionagepraktijken in die tijd waren.') en Helen Rappaports Midden in de revolutie ('Rappaport beschrijft hun spannende belevenissen in geuren en kleuren, waardoor ze de revolutie heel dichtbij brengt.'). Simone van Saarloos sprak daarnaast met Vivian Gornick over haar nieuwste boek Verstrengeld. 'Als kind las ik de grote Amerikaanse romans en dacht: deze schrijvers hebben geen idee wie de vrouwen zijn over wie ze schrijven. We zijn een instrument in hun verhaal. Ik heb altijd geweten dat ik zou schrijven over de vrouwen met wie ik opgroeide in de Bronx, maar fictie lukte me niet. Ik kreeg geen verhaal op gang, kreeg nog geen personage de kamer in of uit. Pas toen ik mezelf als verteller ging gebruiken, ontdekte ik mijn verteltalent. Ik moest het opschrijven zoals het was.'

Thomas de Veen las Billie & Seb, de nieuwe roman van Ivo Victoria [leesfragment], De Veen is enthousiast: 'Billie & Seb bevat geen eenduidige amateurpsychologie, maar heeft de grilligheid en een waarachtige complexiteit die echte mensen van de personages maakt. (En ook al daarom zijn de soms complexe, bedwelmend lyrische zinnen van Victoria zo treffend in deze roman.)' Arjen Fortuin recenseert Paul Austers 4 3 2 1, 'een boek dat je niet graag zou hebben willen missen', aldus de criticus. 'Romans waarin niets misgaat zijn er immers genoeg; dan liever eentje waaraan van alles mankeert, maar die je niet zal vergeten.' Atte Jongstra prijst daarnaast Ronald Prud'homme van Reine voor de 'fraaie analyses' in zijn Liever niet de lucht in.

Van Siegfried Woldhek een stuk over A History of Pictures van David Hockney en Martin Gayford. 'Hockney is zijn hele leven al geïnteresseerd in hoe we kijken en wat we zien, hoe de driedimensionale wereld op een plat vlak kan worden weergegeven. Hij brengt zijn zeventig jaren van ervaring in tekenen, schilderen en experimenteren in; kunstcriticus Gayford zijn brede kennis en scherpe blik,' schrijft Woldhek. En: 'Elk werk dat ter sprake komt is prachtig afgebeeld.' Janet Luis bespreekt Monica Soetings biografie Cissy van Marxveldt. 'Het werk van Van Marxveldt komt, ironisch genoeg, heel wat beter uit de verf dan haar leven. Dat heeft te maken met het ontbreken van zoiets als een persoonlijk archief. […] Hierdoor is deze biografie een wat saaie en onpersoonlijke aangelegenheid. Veel gevoelszaken blijven duister,' stelt ze.

Verder in deze bijlage:

Arie van den Berg over T. van Deel, Herfsttijloos (drie ballen)
Sebastiaan Kort over Luuk Imhann, Paradijs (drie ballen)
Arnold Heumakers over J.M.A. Paroutaud, De ongewisse stad [recensie] (vier ballen)
Roos van Rijswijk over Donal Ryan, Een stand van de zon (vijf ballen)
Rob Hartmans over Marjet Brolsma's 'Het humanitaire moment' (vier ballen) en Johan Huizinga en de bezeten wereld van Carla du Pree (drie ballen)

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Elsevier: Irene Start over Ethan Canin, Handboek van een twijfelaar (vier sterren, 'rasverteller'), en Kees 't Hart, Wederzijds [leesfragment] (vijf sterren, 'een nog scherpere satire, lastige morele vragen en actuele kwesties zijn zeer geestig verpakt'). Gerlof Leistra las Pieter Tops en Jan Tromp, De achterkant van Nederland (vier sterren, 'overtuigend').

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Deze week in De Groene Amsterdammer

Merijn de Boer over Lev Tolstoi, Anna Karenina ('wederom een fantastische leeservaring') [leesfragment]
Joost de Vries over Astrid H. Roemer, Olga en haar driekwartsmaten ('[H]aar stijl is eigen, idiosyncratisch, vrij. En dat past bij het verhaal, dat eveneens heen en weer schiet.') [leesfragment]
Piet Gerbrandy over Myrte Leffring, De tere bloemen van het verstand ('Wat Leffring ook probeert, er zit geen leven in dit maaksel.')
Marja Pruis over Monica Soeting, Cissy van Marxveldt ('[D]e schoolse aanpak in combinatie met een feministisch academisch discours, de nadruk op de geschreven in plaats van de geleefde werkelijkheid en de tamme, niet bepaald enthousiasmerende of prikkelende schrijfstijl doen het levendige werk van een geliefd schrijfster acuut fossileren. En, even erg: de schrijfster komt niet achter het werk tevoorschijn.')

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.