Recensie: Pim Lammers’ Ik denk dat ik ontvoerd ben staat vol met lichte, lieve gedichten die ruimte bieden

Voor zijn prozadebuut Het lammetje dat een varken is (2017) kreeg Pim Lammers (1993) een Zilveren Griffel, zijn poëziedebuut Ik denk dat ik ontvoerd ben kwam al op de longlist van De Boon en Jaap Robben nam drie gedichten eruit op in Heel de wereld wordt wakker, zijn veelgeprezen bloemlezing van de moderne kinderpoëzie. Hij zou de Kinderboekenweekdichter worden, en nu staat het boek op de shortlist van de Woutertje Pieterseprijs 2023. Terecht! Zijn lichte, lieve gedichten bieden ruimte aan elke kleur en vorm van liefde.

N.B. Lees op onze site twee gedichten uit Ik denk dat ik ontvoerd ben. Lees ook Daan Stoffelsens bespreking van Heel de wereld wordt wakker.

Geheime zoenen, vrij om het uit te zoeken

De opdracht voor het Kinderboekenweekgedicht moest hij teruggeven, en daarom grijp ik terug op Ik denk dat ik ontvoerd ben. Lammers schrijft toegankelijk, concreet en geestig, zoals in het openingsgedicht van zijn bundel, ‘Wat jongens niet mogen doen’: ‘Nick en ik zijn jongens / en er is veel dat jongens niet mogen doen: / - tot half drie opblijven om enge zombieseries te kijken / - op schooldagen bij elkaar logeren / - met losse handen fietsen’. Dus in het geheim geven ze elkaar een zoen.

Een heel sterk gedicht uit de bundel is ‘Op wie ben ik’:

‘Mama is op papa, papa ook op haar.
Mijn oma was op opa.
Mijn tantes zijn op elkaar.
Mijn broer is op een jongen uit zijn klas.
(In zijn dagboek stond ook op wie:
op Bas.)
Meester Mark is, zo denken wij, op juf Marij.
Eva was gister op Nick, vandaag op Mo, morgen op Rick.
Meltem is op Joeri, Jelle, Jelmer tegelijk.
Juul was op Faat, maar nu op Loek.

En ik?
Ik ben op zoek.’

Ik geloof dat dit gedicht laat zien wat voor dichter Lammers is. Er is rijm, maar niet te streng - het assoneert en allitereert, het eind- en binnenrijmt -, en er is ritme. Het werkt (misschien niet voor jonge lezers, maar wel voor mij) geestig dat hij ‘op’ iemand zijn gebruikt voor volwassenen. De namen zijn niet alleen maar wit (iets wat Sarah van Dongen met haar kleurige illustraties onderstreept). Er zijn conventionele verliefdheden, hetero en homoseksueel, vluchtiger vormen zoals die bij kinderen leven, en er is de vrijheid om af te wachten, uit te zoeken.

Zulke gedichten — er is ook een non-binaire Tante Ben (‘Tante Ben past nergens bij, / valt in elk hokje uit de toon. / Dus ik dacht, ik vraag het gewoon: / “Ben jij een hij of een zij?”’) — zullen sommige lezers niet bevallen. Maar die lezers zijn geen kinderen die nog mogen ontdekken wie ze zijn.

‘Bij mij thuis’: veilige gedichten met een glimlach

De bundel als geheel is heel huiselijk, aansluitend bij het thema ‘Bij mij thuis’: ‘Deze Kinderboekenweek vieren we thuis in alle vormen, verschillen en gelijkenissen.’ En de toon is veilig. Gebroken gezinnen zijn geen gedoe — nu vader met de leuke juf is, moet moeder vooral niet met die stomme meester gaan —, het baby’tje in de buik, terwijl het toch echt tijd voor een huisdier was, is geen issue. ‘Is mama — zonder te overleggen — zwanger geraakt? // Oké, oké, / ik ga er in mee. / Maar als het een baby wordt, / dan wil ik er twee.’ Zonder te overleggen!

Als een kind gezegd wordt dat hij ‘hier niet hoort’, checkt hij het toch: ‘Ik heb nog even gekeken / om het zeker te weten: / een rode Volkswagen Polo, / benzine, 121.761 kilometer, / 75 pk, 4-cilinder, een automaat. // Het is echt geen ruimteschip / dat op onze oprit staat.’ Een ander kind: ‘En ook nu, nu ik met een tennisbal in huis / heb lopen stuiteren en oma’s lamp / in duizend erfstukjes op de grond ligt, / is mijn moeder niet boos te krijgen.’
Hier die details die alleen jongens weten (ik wist dat nooit), daar die geweldige vondst van ‘erfstukjes’, overal een lichte glimlach.

Deze gedichten vieren het leven, de veilige plek die familie, die thuis kan zijn. Ik hoop dat Lammers ondanks de rel rondom zijn werk en Kinderboekenweekdichterschap door zal gaan met poëzie. Want kinderen verdienen vrije poëzie, om met een tennisbal in te stuiteren.

Daan Stoffelsen is webredacteur bij Athenaeum.nl en vader van twee.