Casper Thomas, Sylvia Hubers en Michel Foucault (de boekbesprekingen in de week van 28 november 2018)
03 december 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften waarin deze week aandacht voor Paula Bermann, Anabella Meijer, Casper Thomas, Paulien Cornelisse, Japke-d. Bouma (Trouw), Sylvia Hubers, Johan Harstad, Lisa Appignanesi, Nana-Kwame Adjei-Brenyah (de Volkskrant), Shanti Schiks, Judith Herzberg, Leni Zumas, Sue Prideaux (Het Parool), Michel Foucault, Charles Dickens, Uwe Timm, Olivia Laing (NRC), A.F.Th. van der Heijden, Arjen Duinker en Jessica van Geel (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
'Eerste hulp bij klimaatverandering,' schrijft Frank Straver over het boek van Anabella Meijer, is 'zowel in opmaak als inhoud, uniek in zijn soort. Het boek valt te scharen in een piepjonge trend: die van een montere benadering van het klimaatprobleem'.
In De Verdieping Govert Buijs, Ad Verbrugge en Jelle van Baardewijk over de 'hypermoderniteit', een fragment uit hun voor de Socratesbeker genomineerde boek Het goede leven & de vrije markt. Een cultuurfilosofische analyse. En Co Welgraven in gesprek met Casper Thomas over zijn nieuwe boek De autoritaire verleiding [fragment]: 'Populisme is een politieke tactiek die niet voorbehouden is aan illiberale leiders over wie dit boek gaat. Je kunt populistisch zijn in het hele politieke spectrum.'
Janita Monna opent de boekensectie. 'Waarom is het zo ontnuchterend om zinnen als deze te lezen? Is het omdat ze een waarheid onthullen die je al kent, maar liever niet wil weten,' vraagt ze zich af over Rodaan Al Galidi's Neem de titel serieus [fragment]. Maar: 'Een gedicht is een maaksel, heeft een eigen werkelijkheid, maar Al Galidi slaagt er niet altijd in zijn regels onder spanning te zetten.' Marijke Laurense dan, over de taalboekjes van 2018:
- Paulien Cornelisse, Taal voor de leuk: 'Cornelisse blijft verrassen met haar onbevangen kijk op de rare, vertederende en gênante kanten van het Nederlands.'
- Japke-d. Bouma, Mag ik even iets tegen je aanhouden: 'Bouma is lekker fel en dwars.'
- Erlijn van Genuchten, Muisje, boontje, beetje: 'Vermakelijk bladerboekje voor op uw nachtkast.'
- Jiska Duurkoop, Straatpraat: 'Een veelbelovend, maar nogal onevenwichtig boek over een serieus sociaal probleem.'
- Vivien Waszink en Laura van Eerten, Kids, koffietjes & comfortzone: 'Milde wijsheid.'
Het boek van de week is, volgens Sylvia Heimans, Paula Bermanns Deze ontspoorde wereld, dat geeft 'een indringend beeld van de mentale strijd van een moeder voor het leven van haar kinderen'. Kort:
- Paul van der Steen over Mark Galeotti, De Vory [onze recensie]: 'De kracht van De Vory is nu juist dat het zorgvuldig de complexe realiteit achter dit sterke, angstaanjagende wereldmerk vandaan krabt.'
- Beeldboek van de week is Brecht Evens, Het amusement.
- Frank Westerman, Wij, de mens [onze recensie]: 'Meer dan geslaagd. Allereerst omdat het moeilijk kiezen is uit het grote aantal prachtige zinnebeelden die Westerman uit zijn mouw schudt - driebladige windmolens roeren in de opkomende mist en vermengen de zilte zeelucht met de fabriekswalmen uit de havens.'
- Monique de Heer over Søren Sveistrup, Oktober: 'Gelaagd en spannend. Sveistrup weet ook op papier te intrigeren.'
- Rob Schouten over Auke Hulst, Zoeklicht op het gazon [fragment]: 'Hij laat zien dat hij inmiddels een volleerd literair portretschilder is geworden. [...] Het mooie is dat je ondanks de onaantrekkelijke, naargeestige kantjes van de man toch een soort begrip en mededogen met hem opvat, alsof hij de belichaming van het menselijk tekort is.'
- Bas Maliepaard over Dolf Verroen, ill. Charlotte Dematons, Droomopa: 'Een beeldschoon, troostrijk boek.'
- Sanne Bloemink in 'Vandaar dit boek' over Diagnosedrift. Hoe onze labelcultuur kinderen tekortdoet: 'Ik heb in dit boek juist een genuanceerd beeld willen geven van de diagnosecultuur in Nederland. Het ligt niet aan ouders, maar het is een maatschappelijk probleem.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
De Volkskrant Boekenraad! Acht boekhandelaren en een webboekverkoper (zo noemen we de functie van Janneke Siebelink bij Athenaeum.nl, al klopt webredacteur of chef Boeken (zoals de auteur van het stuk, Wilma de Rek, zelf is) misschien beter) tippen voortaan elke week boeken in de krant. In Sir Edmund stellen ze zich voor.
- Marlous Mutsaers (Gianotten, Tilburg): 'Winkelen is vrijetijdsbesteding geworden. Innoveren is een kwestie van zorgen dat mensen het leuk vinden om te komen. Ruud en ik leren vooral van andere winkels, niet zozeer van andere boekwinkels.'
- Lot Douze (Over het water, Amsterdam): 'Ik verkoop graag de bestsellers, maar het is veel leuker boeken aan te raden die minder voor de hand liggen. Ik vind het mijn rol om niet een juf te zijn maar een gids.'
- Margreet Plukker (Plukker, Schagen): 'Als je boekhandels vergelijkt met andere winkels, dan vind ik het eerlijk gezegd ongelooflijk hoe innovatief we zijn.'
- Leo van de Wetering (Donner, Rotterdam): 'Uiteindelijk is het papieren boek de rechtvaardiging van alles wat je doet. Ik heb niet het gevoel: god, wat zijn we toch lekker aan het innoveren. Je hebt altijd mensen die weten hoe het moet: daar hoor ik niet bij.'
- Robert-Jan Wesly (De Tribune, Maastricht): 'Ik doe nooit iets met thema’s van de Boekenweek. We geven het geschenk en daarmee houdt het op. Ik vond de discussie ontzettend interessant hoor, maar ik heb niks met dit thema, en ook niet met de thema’s van voorgaande jaren.'
- Ike Bekking (Bilthovense Boekhandel): 'De boekhandel is voor iedereen. Ik wil de literaire klant natuurlijk goed bedienen, maar een winkel met een al te literaire uitstraling heeft voor de gewone man een hoge drempel.'
- Janneke Siebelink (Bol.com, Utrecht): 'Ik ga graag een boekwinkel binnen om me te laten inspireren en dan denk ik: hoe kan ik dat naar online vertalen? Wij kunnen filmpjes maken en 3D-fotografie, maar uiteindelijk willen mensen ook het liefst fysiek een boek vasthouden.'
- Ine Soepnel (Van Someren & Ten Bosch, Zutphen): 'Onze boekhandel heeft in Zutphen een belangrijke culturele en maatschappelijke functie, we organiseren veel lezingen. Afgelopen jaar zijn we begonnen met een literatuurfestival voor scholieren, die hier kennismaken met schrijvers uit het hele land. Een boekhandel kleurt de stad.'
- Ronnie Terpstra (Van der Velde, Leeuwarden): 'Lezen is gewoon een heel gezonde hobby, waar je niemand kwaad mee doet. Ik ben niet zo’n vakantieganger, maar in mijn hoofd ben ik nog lang niet uitgereisd. Een boek neemt je mee naar alle hoeken die je wilt, je kunt een volledig universum bouwen in je eigen hoofd. Kom maar op met die boekenlezers.'
Arjan Peters gaat in gesprek met Sylvia Hubers over haar oeuvre [fragment]. ‘Ik wilde niet de rest van mijn leven met mijn neus in de boeken zitten. Want dat zat ik tóch al,’ vertelt Hubers. ‘En in plaats van dienstbaar zijn, wilde ik zelf te graag gedichten en verhaaltjes schrijven, en daarmee optreden.’ Verder, van Iris Hannema een stuk over Johan Harstads Heterdaad [fragment]. ‘Dit kan Harstad dus óók nog: slechte detectives schrijven – misschien om even te kunnen lachen, na en tijdens het werken aan het heel mooie, maar ook soms heel zware epos. […] Heterdaad is een buitengewoon geslaagde satire.’
Ranne Hovius las Lisa Appignanesi’s Alledaagse waanzin. ‘Het is jammer dat het tweede deel het boek zo uit evenwicht trekt. Het eerste en laatste deel vormen samen een mooi, persoonlijk boek over inktzwarte woede en rouw, en hoe het uiteindelijk toch weer goed komt, voor zowel oma als kleinzoon.’ Dan Stephan Sanders over Nana-Kwame Adjei-Brenyahs Friday Black: ‘Adjei-Brenyah slaagt erin zijn uitvergrotingen een griezelige waarschijnlijkheid mee te geven. […] Deze Capote is zwart en briljant en heeft zijn boosheid getransformeerd tot grimmige miniaturen.’
Aleid Truijens besprak twee biografieën: Annemiek Recourts Moralist van de ontrouw. Jan Greshoff [fragment] en Jos Joostens De verdeelde mens. Jan Walravens. ‘Deze twee biografieën komen uit de academische hoek – Walravens-biograaf Jos Joosten is hoogleraar Nederlandse letterkunde in Nijmegen; Annemiek Recourt promoveerde met haar biografie in de boekwetenschap. Beide boeken zijn goed gedocumenteerd en goed geschreven.’ Ten slotte sprak Peter Giesen met Dominique Moïsi over Triomf van de angst. 'Game of Thrones staat voor het ultieme cynisme, de absolute chaos, maar roept ook de situatie in het Midden-Oosten op. Als je de executie en het in stukken zagen van het lichaam van Jamal Khashoggi door de Saoedi’s ziet, dat bevestigt mijn visie dat Game of Thrones niet over de Middeleeuwen gaat, maar over het Midden-Oosten van nu.’
Korter:
- Marcel Hulspas over Kees Tukker, De voedselcommissaris: ‘Kees Tukker schreef een monument.’
- Maarten Steenmeijer over Tjerk Lammers, Peer. Peter Koelewijn: ‘Adequaat opgetekend door Tjerk Lammers.’
- Persis Bekkering over Nathanael West, Het droomleven van Balso Snell: ‘Onder de wrede humor schuilt een serieus, diep geëngageerd auteur.’
- Edwin Krijgsman over Piero Chiara, De mantel van astrakan: ‘Zijn verhalen houden je een paar uur lang zachtzinnig in gijzeling. Veel lekkerder kun je je op een grauwe dag niet met een boek terugtrekken.’
- Ranne Hovius over May-May Meijer, Missie Wereldvrede: ‘Wat ook goed is om te lezen is hoe Meijer erin geslaagd is om binnen de beperkingen van haar gevoeligheid en de bijwerkingen van medicatie een zinvolle nieuwe invulling aan haar leven te geven.’
- Marcel Hulspas over Martin Rees, On the Future: ‘On the Future is als een wandeling door een doolhof van feitjes en meninkjes, zonder dat Rees ooit enige harde conclusie bereikt.’
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op Volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Op de klapstoel: Lorianne van Gelder in gesprek met Bernice Notenboom over haar Arctica. 'Er moeten drie dingen gebeuren,' claimt Notenboom. 'We moeten bewust worden, dat is mijn taak. We moeten een alternatief hebben, zodat we morgen kunnen overstappen: maak elektrisch rijden mogelijk of de trein. En drie: je moet je geen eenling voelen. Je wil niet het gekke vegameisje zijn dat geen alcohol drinkt en nooit vliegt.'
Job van Kempen gaat deze week in gesprek met Shanti Schiks over De kracht van zelfliefde, een zelfhulpboek geschreven na de moord van haar man op haar zoontje. ‘Meteen nadat Elfin was overleden, wist ik dat ik een boek ging schrijven en dat ik nog een keer moeder wilde worden,’ zegt Schiks. ‘Als dat niet met een nieuwe relatie gebeurt, kan dat ook met gedeeld ouderschap.’ Fiona Hering bespreekt Rock ‘n’ Roll Interiors over Casper Reinders. ‘Hij vindt zichzelf niet rock-'n-roll, maar de titel verwijst naar een manier van leven, jeugdig en rebels, en die past zeker bij hem.’
Ingmar Heytze schrijft over Judith Herzbergs oeuvre, naar aanleiding van de Prijs der Nederlandse Letteren, die ze donderdag in ontvangst nam. ‘Judith Herzberg zou je een wijzende dichter kunnen noemen. Dat is misschien ook de motor van die veelgeroemde herkenbaarheid en toegankelijkheid van haar werk: ze maakt je bewust van dingen die je de hele tijd zelf al dacht en ziet, ze wijst je op wat er in je leeft.’
Dieuwertje Mertens interviewt Leni Zumas over Rode klok. ‘Fictie is op haar best als het de scheuren en de gaten laat zien; de ambivalente, ambigue ruimtes,’ vertelt Zumas. ‘Ik ben blij te horen dat je het geen belerende roman vond. Ik heb nooit de intentie om een boodschap de wereld in te sturen: dat is geen goede fictie. Ik dacht ook niet: ik ga een feministische roman schrijven, maar ik kijk naar de wereld met een feministische blik, dus daar zal zeker iets van doorgesijpeld zijn.’
‘Prideaux is niet de eerste biograaf van Nietzsche, maar anders dan veel van haar voorgangers vervlecht zij leven en werk op gelijkwaardig niveau,’ schrijft Hans Renders over Sue Prideaux’ Ik ben dynamiet! [fragment].
Korter:
- Marjolijn de Cocq over Oyinkan Braithwaite, Mijn zusje, de seriemoordenaar: ‘Hartverscheurend.’
- Dirk-Jan Arensman over Jesse Ball, Census: ‘Een liefdevolle ode, al met al. En tegelijk een opzichzelfstaand absurdistisch universum, zonder boodschap of eenduidige betekenis, dat smeekt om meerdere leesverkenningen.’
- Maarten Moll over Juan Gabriel Vásquez, De geliefden van Allerheiligen: ‘De toekomst in de verhalen van Vásquez is niet comfortabel, het blijft zwoegen voor alle personages. In de liefde, in het leven. Juist dat maakt deze verhalen zo goed. Ze weerspiegelen u en ik.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Willem Schinkel bespreekt deze week Michel Foucaults De geschiedenis van de seksualiteit [fragment]. Hij schrijft over de actualiteit van Foucaults werk, met name in verband met de zogenaamde culture wars: ‘Foucaults werk is zeker van invloed geweest op een aantal posities in deze actuele strijd. Wie wil begrijpen hoe, moet zijn werk filosofisch situeren,’ aldus Schinkel. ‘Misschien is Foucaults denken wel het meest subtiele effect van de orde van ons raciaal en patriarchaal kapitalisme: een denken dat onze wording als gebonden aan die orde beschrijft, dat ons doet geloven dat er subjectivering is, en dat die werkt.’
Van Rob van Essen een stuk over de nieuwe Nederlandse vertaling van Charles Dickens’ Onze wederzijdse vriend van Peter Charles. Van Essen is lovend over Dickens’ stijl: de interactie van personages, de sfeer van het Victoriaans Londen en de korte, staccato zinnen. Minder enthousiast is hij over de vertaling zelf: ‘Onze wederzijdse vriend is nog steeds de ideale roman voor lange winteravonden, maar je zou willen dat vertaler en uitgever zorgvuldiger te werk waren gegaan. Dan had dit boek vijf ballen gekregen. Aan Dickens ligt het niet.’ Uwe Timms Icarië wordt door Michel Krielaars besproken. ‘Timm, die een deel van zijn oeuvre aan de omgang met het nazi-verleden heeft gewijd, is er ook dit keer in geslaagd een originele roman over dit thema te schrijven,’ aldus Krielaars. ‘Timm schetst in Icarië een benauwend en indringend beeld van het overwonnen Duitsland en zijn bevolking.’
Atte Jongstra las Cees Bannings Cornelis Lely. Ingenieur van het nieuwe Nederland. ‘Is Cornelis Lely een interessante biografie? Informatief is hij zeker, leesbaar ook,’ schrijft Bannings. ‘Dit is het beeld dat overblijft: veel informatie in een bijzonder overzichtelijk boek. Maar het is alsof Lely zijn eigen biografie heeft drooggelegd.’ Verder, van Robin te Slaa een bespreking over Beatrice de Graafs Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon. ‘Een vrij overtuigend verhaal, al ontkom je niet aan de indruk dat ook De Graaf deze periode toch ook sterk bekijkt door een bril die is geslepen door hedendaagse preoccupaties, in haar geval terrorisme en terrorismebestrijding.’
Bas Heijne sprak met Olivia Laing, naar aanleiding van haar Crudo [recensie]. Over haar personages die weinig aan hokjes gelegen laten liggen, zegt ze: ‘Ik ben tegen begrenzingen, op alle niveaus. Ik wil ook geen schrijver zijn die keurig een lijntje om zijn werk trekt en zegt, dit is mijn genre en daar houd ik het bij. Een verspilling van creativiteit. Er zijn zoveel verschillende manieren om iets vorm te geven. Ik voel me ook het meeste aangetrokken tot hen die iets onbepaalds hebben, in hun geslacht, in hun manier van zijn. Zoals Virginia Woolf.’
Korter:
- Thomas de Veen over Koos Meinderts, De schelmenstreken van Reinaert de Vos: ‘Een feest dus, deze zwierige opfrissing van het bestaande verhaal, wat in niet geringe mate te danken is aan de illustraties: elk van de achttien hoofdstukken is door een andere tekenaar geïllustreerd.’
- Joyce Roodnat over Paolo Giordano, De hemel verslinden [fragment]: ‘Zijn verhaal is spannend, ook al stelt hij het op de proef met zijn breedsprakigheid en vertoon van kennis. Problematischer is zijn afstandelijke stijl. Die treft raak de puberzomers, zoals hij ook werkte voor Priemgetallen.’
- Sebastiaan Kort over Daniël Rovers, Bakvis: ‘Rovers is op zijn best als hij van de schouders van de groten afstapt en zelf, in een door hem ontworpen vorm, iets zegt. Zoals in een stuk vol korte, hintende alinea’s over Hans Faverey, waarin hij een leven- en loopbaanschets geeft van de in 1990 overleden dichter.’
- Judith Eiselin over Marco Kamphuis, Schipbreuk: ‘De lezer drijft genoeglijk mee en vermaakt zich wel. Het is allemaal bekend en beheerst, je oog blijft nergens haken, verrassingen blijven uit. Tot het einde, dat des te harder aankomt.’
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Christiaan Weijts las A.F.Th. van der Heijdens Mooi doodliggen [fragment | recensie]. '[De actualiteit] onmiddellijk, in luttele maanden tijd, tot romanstof verwerken, kan grandioos mislukken en eindigen als een eendimensionaal stuntje, dat mee hoopt te dobberen op de mondiale reuring. Dat dit bij A.F.Th. anders uitpakt, komt ongetwijfeld doordat de stof van de kwestie-Babtsjenko meteen kon ontkiemen binnen een universum dat in zijn schrijfkamer toch al aan het uitdijen was, getuige de feuilletonreeks over de MH17 die hij in de zomer van 2016 schreef voor de NRC, en de grote roman MX17 waaraan hij werkt,' schrijft Weijts onder meer. Merijn de Boer bespreekt Onze wederzijdse vriend van Charles Dickens. 'Onze wederzijdse vriend is een bijzonder imponerende en barstensvolle roman.'
Alfred Schaffer wijdt een stuk aan Arjen Duinkers Een goudvis: 'Prachtig omslag. Fijne, opgeruimde verzen ook, met zo’n goudvis erin die steeds even voorbij komt zwemmen in verschillende regels.' Joke de Wolf recenseert Jessica van Geels I love you, Rietveld. 'Cultuurhistoricus en journalist Jessica van Geel schreef een knappe, toegankelijke biografie van een vrouw die precies wist wat ze wilde en strak regisseerde wat anderen van haar wisten,' merkt ze onder andere op. Kees ’t Hart is niet buitengewoon enthousiast over Yolanda Entius' Het verhaal van Benito Benin en dat van Fanny. 'Het punt is dat een romanlezer zoals ik zich helemaal niet hulpeloos wil voelen, ik wil helemaal geen inkijkje krijgen in de psychiatrische zorg, dat het daar niet meevalt. Ik wil tijdelijk, zolang de roman duurt, kwaad worden over iets, of me de haren uit het hoofd trekken over onrecht, of een vrouw of man bewonderen over haar of zijn literair vernuftige brille, belachelijk verliefd worden op de hoofdpersonen, dat wil ik, ze haten, terechtwijzen, kijk-uit-achter-je roepen, iemand vermoorden, woedebuien van onbegrip doormaken, masturberen bij liederlijke scènes, of heel stil worden van huivering, of boosaardig grijnzen, pak ze, roepen, ja, maak ze dood, en daarna aan zelfhaat lijden. Dat wil ik van een roman, het liefst alles tegelijk. Ik wil geen probleemgeval, ik wil een probleem,' aldus 't Hart.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
