Vertalers aan het woord

In Alessandro Piperno’s Vervolging zit het gezin van de beroemde oncoloog Leo Pontecorvo aan de maaltijd wanneer hij zichzelf terugziet op het achtuurjournaal. Hij wordt verdacht van het schrijven van perverse brieven aan het twaalfjarige vriendinnetje van zijn zoon Samuel. Hij sluit zich op in het souterrain, in afwachting van de politie. Leo’s leven vertoonde al eerder barsten: hij werd beschuldigd van fraude en corruptie. Nu wordt hij publiekelijk aan de schandpaal genageld. Er lijkt hem niets anders te resten dan te vluchten voor wat hem het dierbaarst is: zijn gezin. We vroegen vertaler Rob Gerritsen om de eerste zin toe te lichten.

Wereldverzamelaar Ilija Trojanow neemt ons mee op reis naar Antarctica. Op dit meest zuidelijke continent komt het tot een krachtmeting tussen mens en natuur. De gletsjers in de Alpen smelten en Zeno, een gletsjeronderzoeker, verliest zijn baan. Tot overmaat van ramp loopt ook zijn huwelijk op de klippen. Omdat hij het ijs niet kan missen, wordt hij reisleider op een cruiseschip dat toeristen naar Antarctica brengt. José Rijnaarts vertaalde Ilja Trojanows voor de Europese Literatuurprijs genomineerde roman Smeltend ijs en licht de eerste zin, maar vooral haar omgang met Beiers dialect toe.

Elliot Nailles leidt een onbezorgd leven. Ongeluk is hem vreemd, totdat zijn zoon op een dag niet meer op wil staan. Terwijl Nailles er alles aan doet om zijn zoon te helpen, is Paul Hammer in Bullet Park komen wonen. Hij is als buitenechtelijke zoon op zoek naar verlichting van zijn eenzaamheid. De wegen van Nailles’ zoon en Hammer kruisen zich in Bullet Park, een voorstad van New York. De Nederlandse vertaling van John Cheevers gelijknamige roman werd voor deze uitgave volledig herzien door vertaler Guido Golüke. We vroegen hem zijn vertaling van de eerste zin toe te lichten. ‘Het is lachen en huilen en veel glimlachen om Cheevers oog voor de absurditeit van het gewone.’

Fantoompijn (The Memory of Love) werd in 2011 genomineerd voor de Orange Prize for Fiction. In deze roman doet Amanitta Forna verslag van drie grote liefdesgeschiedenissen. Vertalers Aleid van Eekelen-Benders en Marijke Versluys waren meteen verkocht toen ze het boek begonnen te lezen. We vroegen hun om hun vertaling van de eerste alinea toe te lichten.

Waarom heeft Jezus niet zelf een evangelie geschreven? En als die taak aan zijn leerlingen en volgelingen moest worden toevertrouwd, waarom zijn er dan vier evangeliën opgenomen in het Nieuwe Testament? Waarom niet één? En waarom niet meer dan vier? Wat te doen wanneer iemand opmerkt dat twee evangelieteksten niet met elkaar overeenstemmen? Het erbij laten? Of een verklaring zoeken? Het eerste doet het gezag van het evangelie geen goed. Kritische gelovigen voelen zich teleurgesteld. Buitenstaanders van geloof en kerk speelt het juist in de kaart. Rond het jaar 400 kiest Augustinus (354-430) voor het tweede: hij gaat op zoek naar verklaringen. Sander van der Meijs, Leo Wenneker en Ton Herthogh vertaalden Vier evangelisten, één evangelie en lichtten er een vertaalprobleem voor ons uit.

Harold Silver kijkt al zijn hele leven op tegen zijn jongere broer George. George is langer, slimmer en succesvoller. Hij heeft een begeerlijke vrouw, twee kinderen en een schitterend huis in een buitenwijk. Maar de historicus en Nixon-kenner Harry weet ook dat George een vreselijk opvliegend karakter heeft. Wanneer George een keer echt de controle verliest, heeft dat zulke verstrekkende gevolgen dat de levens van beide broers een volstrekt andere kant op worden gestuwd. De gebeurtenis zorgt ervoor dat Harold plotseling verantwoordelijk is voor de twee kinderen van zijn broer en dat hij ineens aan het hoofd staat van een eenentwintigste-eeuws gezin. Vergeef ons laat zien hoe iemand zichzelf kan verliezen en weer terug kan vinden en beschrijft op onvergetelijke wijze de kracht van persoonlijke verandering. Het is een grootse, tragikomische roman over familie, toeval en verlossing. Wij vroegen vertalers Wim Scherpenisse en Gerda Baardman de eerste zin toe te lichten.

In gezelschap van een achteroom gaat een jongen op zoek naar de beenderen van zijn broer, die is omgekomen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Algerije en ergens ver van zijn geboorteplaats begraven ligt. In het hele land zijn families op zoek naar de resten van hun overleden dierbaren, om ze in hun geboortegrond te kunnen herbegraven. Het is de allereerste keer dat de jongen een voet buiten zijn dorp in Kabylië zet. In de steden die ze bezoeken wordt hij geconfronteerd met de moderne wereld. Het land waar hij doorheen trekt gonst van verandering: Algerije is net een soevereine staat geworden en probeert de erfenis van het koloniale verleden van zich af te schudden. Hester Tollenaar vertaalde Tahar Djaouts roman De bottenzoekers (Les Chercheurs d'os) en lichtte op ons verzoek de eerst vertaalde zinnen toe.

N.B. zie ook het Midden-Oostenprogramma The Art of Revolution II in De Balie, waar Djaouts roman op aansluit.

Centraal in Kikkers staat een gynaecologe, die werkt in Mo Yans geboorteplaats Gaomi, op het platteland van de provincie Shandong, waar veel van zijn romans spelen. De vrouw, kortweg ‘tante’ genoemd, is beroepsmatig in eerste instantie vooral bezig om mensen bij te staan bij hun zwangerschappen en bevallingen, maar krijgt dan te maken met de eenkindpolitiek. Om de overheidsregels uit te voeren (tante is een trouw partijlid) verschuift haar taak nu steeds meer en moet ze bijvoorbeeld regelmatig mannen die al een kind hebben steriliseren en vrouwen die toch zwanger raken aborteren.

Dit jaar verscheen de vertaling van het zesde deel van Plutarchus’ Biografieën. Dit deel bevat de levensbeschrijvingen van Aristeides, Cato Maior, Cato Minor, Fokion van Athene, Galba en Otho. Fokion van Athene leefde in de vierde eeuw voor Christus en verzette zich tegen het anti-Macedonische beleid van de grote redenaar Demosthenes. Het mocht hem echter niet baten: hij werd door de Macedoniërs geëxecuteerd. Vertaler Gerard Janssen licht de eerste zin van zijn vertaling van Fokions levensbeschrijving toe.

Geëxalteerde brieven in het Grieks van een vroegchristelijke martelaar-in-spe uit het jaar 100: veel vreemder kan het nauwelijks. Qua leefwereld, gedachtegoed en taal staan de teksten van Ignatius van Antiochië mijlenver ver van ons af. Vincent Hunink vertaalde de brieven van Ignatius onder de titel Graan van God en licht zijn vertaling toe.

De waarheid is geen optie. Beijing in de nabije toekomst: er is een maand uit de officiële documenten geplukt en niemand heeft er enige herinnering aan noch kan het iemand iets schelen. Behalve een groepje vrienden dat ten koste van alles wil uitvissen wat hier achter zit, achter deze opgelegde vrolijkheid en het collectieve geheugenverlies in China. Wanneer ze een hooggeplaatst persoon ontvoeren en hem dwingen alles te onthullen, zijn ze tot op het bot geschokt over wat ze te weten komen – niet alleen over hun leiders, maar ook over hun eigen mensen. Het is een boodschap die de wereld op haar grondvesten zal doen schudden. Yves Menheere vertaalde Chan Koonchungs roman De vette jaren. Wij vroegen hem zijn vertaling van de eerste zin toe te lichten.

In Mr Gwyn beschrijft Alessandro Baricco hoe Jasper Gwyn, een succesvol romanschrijver uit Londen, op een dag besluit een einde te maken aan zijn schrijverschap. Hij wil weer terug naar de anonimiteit, en de eerste tijd bevalt hem dat goed, maar na een tijdje merkt hij dat hij het schrijven - de handeling op zich - mist. Na lang nadenken besluit hij kopiist te worden en portretten van mensen te gaan schrijven, en daarvoor bedenkt hij een uiterst nauwkeurige, langdurige procedure. Hij huurt een groot atelier dat hij precies volgens zijn ideeën inricht en vraagt Rebecca, de assistente van zijn agent, om gedurende enkele weken dagelijks vier uur in dat atelier als proefpersoon naakt door te brengen. Als die proef succesvol is afgesloten, volgen andere, betalende klanten. Rebecca gaat aan de slag als zijn aangever, zijn handlanger en assistente. Vertaler Manon Smits licht de eerste zin toe van Baricco’s roman.

Nick Platt is een Britse bedrijfsjurist die in het begin van deze eeuw in Moskou werkt - een plek waar de cascade aan oliegeld, de aanspannende grip van de overheid en het losraken van de sociale Sovjetwaarden hebben geleid tot een cultuur vol corruptie, decadentie, geweld en verraad. Nick weet dat niet alles waaraan hij meewerkt het daglicht kan verdragen, maar doet daar niet zo moeilijk over - hij heeft het te druk met het verkennen van het exotische en buitensporige nachtleven van Moskou. Rob van Moppes vertaalde het voor de Booker Prize genomineerde Snowdrops als Sneeuwklokjes en licht zijn vertaling van de eerste zinnen toe.

Vader en zoon doen een vraag en antwoordspelletje. De een noemt een hoeveelheid kogels en een lichaamsdeel, en de ander antwoordt: ‘in leven’, ‘lijk’ of ‘prognose voorbehouden’. De vader is drugsbaron Yolcaut, die samen met zijn entourage van dealers, huurmoordenaars, en prostituees in een Mexicaanse villa ver van de bewoonde wereld woont. Het zoontje is de vroegwijze Tochtli, die onbevangen vertelt over zijn leven in zijn luxueuze gevangenis. Tochtli heeft behalve een moeder alles wat zijn hartje begeert. Nu heeft hij zijn zinnen gezet op een dwergnijlpaard uit Liberia, een bijna uitgestorven diersoort. Nadia Ramer vertaalde Juan Pablo Villalobos' In het hol van de leeuw en lichtte de eerste zinnen toe.

Dublin, jaren zestig. Kevin groeit op met een dubbelganger, Gerald, een jongen die zo griezelig veel op hem lijkt dat ze altijd voor elkaar worden aangezien. De een woont naast het huis van horrorauteur Bram Stoker en wordt gekweld door een imaginaire Dracula die hem maar blijft achtervolgen, de ander groeit op in de keurige wijk Palmerston Park. Hoewel ze, net als de stad, verdeeld worden door verschillen in klasse en achtergrond, hebben ze dezelfde geur, hetzelfde uiterlijk, en misschien, zo realiseert Kevin zich, ook wel dezelfde ziel. Joop van Helmond vertaalde Neil Jordans Evenbeeld, en wij vroegen hem om een toelichting.

De alleenstaande Rose komt met haar zoontje Paul in een rustig flatgebouw in Lyon te wonen. Ze heeft niet door dat de andere bewoners haar buurman Bastien op afstand houden. Bastien is tegen zijn zin met pensioen gestuurd als conciërge van een jezuïetencollege en leeft bijna als een boeddhistische monnik. Paul en Bastien sluiten vriendschap. Later schrijft Paul er een roman over, en dan blijkt alles toch anders. Karina van Santen en Martine Vosmaer vertaalden Jean-Marie Blas de Roblès' Middernachtsberg (La Montagne de minuit), en wij vroegen hun de eerste zinnen toe te lichten.

In de toekomst bestaan er natuurlijk tijdmachines. Elke dag stappen mensen in een tijdmachine en proberen ze datgene te doen wat ze niet moeten doen: het verleden veranderen. Elke dag gaan er dus ook tijdmachines kapot. En dan verschijnt Charles Yu ten tonele: tijdmachinereparateur en onbezoldigd levensadviseur. In zijn vrije tijd bezoekt Charles zijn moeder (die in een éénurige cyclus zit en dus permanent in de keuken staat) en zoekt hij zijn vader, de uitvinder van het tijdreizen, die plotseling is verdwenen. Samen met Tammy, een onzeker computersysteem met een laag zelfbeeld, een niet-bestaande, maar ontologische hond genaamd Ed en met het boek Veilig leven in een sciencefictionwereld als gids, doet Charles er alles aan om die ene dag te vinden waarop zijn vader en hij elkaar eindelijk kunnen ontmoeten. Roland Fagel vertaalde Veilig leven in een science fiction wereld, en we vroegen hem de eerste zin toe te lichten, welke eerste zin dan ook.

Beatriz, een 32-jarige redacteur, heeft de door haar zeer bewonderde schrijver Paulo Donetti op bezoek. Het eerste wat Paolo zegt is: ‘Ik heb een emotionele fout gemaakt. Ik ben verliefd op je geworden.’ Hij heeft het manuscript van een roman waaraan hij werkt bij zich, Een moeilijke vrouw. Beatriz moet hem helpen om deze af te ronden. Ondanks de vier flessen wijn die ze nuttigen, komen ze geen steek verder met hun toenaderingspogingen. Een emotionele fout gaat over verliefd worden, maar vooral over de remmingen en onzekerheden die een beslissende stap in de weg staan. Arie Pos vertaalde deze roman van Cristovão Tezza en lichtte de eerste, alinealange zin toe.

Vsevolod Garsjin heeft een klein oeuvre nagelaten, maar wát hij schreef behoort tot het allerbeste van de Russische literatuur. Hans Boland koos de mooiste verhalen uit en vertaalde die meesterlijk. Wij vroegen hem de eerste zinnen van het titelverhaal toe te lichten.

Al tijdens zijn leven was Garsjin enorm populair. Een tijdgenoot herinnert zich een voorleesoptreden van de schrijver: ‘Toen hij het podium opkwam zwol het applaus, dat al begonnen was voor hij verscheen, tot een ongekend rumoer aan: het publiek stond op [...] en wel twintig minuten lang hielden het geklap en geroep aan.’ Garsjin schreef ongeveer twintig verhalen; de negen indrukwekkendste en bekendste daarvan zijn opgenomen in De beren en andere verhalen. Daarnaast vertaalde Hans Boland een kort verhaal dat Anton Tsjechov schreef bij wijze van in memoriam voor zijn collega.