Griet Op de Beeck, Jan Terlouw & Esther Gerritsen (de boekbesprekingen in de week van 7 maart 2018)
12 maart 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin dit keer natuurlijk aandacht uitgebreid aandacht voor Griet Op de Beeck en Jan Terlouw, en Esther Gerritsen. Verder: Chris Thomas, Michel van Egmond, Jannah Loontjens (Trouw), Angela Saini, Anne Applebaum (de Volkskrant), P.F. Thomése, Aukje Holtrop (Parool), Jolande Withuis, Ali Smith (NRC), Sadegh Hedayat, Naomi Alderman en Laura van der Haar (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
'Het is lastig te zeggen in hoeverre het leven in de bossen mijn schrijverschap beïnvloed heeft, maar die afwachtende houding, het stille observeren, is wel degelijk in mij gekropen.' Jannah Loontjens ziet hoe het Boekenweekthema, Natuur, en haar literatuur zich tot elkaar verhouden. En Marco Visscher interviewde bioloog Chris Thomas (Erfgenamen van de aarde): 'Ik vind het belangrijk dat we inzien dat het een ijdele hoop is om de wereld te behouden zoals ze is. We zullen de voortdurende dynamiek moeten accepteren en erkennen dat wij als mens hooguit kunnen proberen om te zorgen dat we die veranderingen zo bijsturen dat ze over het algemeen goed zullen uitpakken.'
Tom van Hulsen sprak sportbestsellerauteur Michel van Egmond. 'Ik erger me wel als mensen laatdunkend doen over het schrijven van sportboeken. Dat ze het genre onderschatten, omdat ze het niet kennen. [...] Ik stoor me eraan, omdat er een minachting voor mijn lezerspubliek uit spreekt. Net zoals ik het tragisch vind als je geen verschil in kwaliteit ziet in sportboeken. Er komen héél veel slechte sportboeken uit, kan ik je vertellen, maar er komen ook héél veel slechte romans uit.'
Janita Monna zoekt poëzie bij het boekenweekthema, en komt via Bloem, Kouwenaar, Favery, Hanlo bij Vroman, Ter Balkt, Maartje Smits en uiteindelijk C.O. Jellema: 'De Hollandse literatuur [...] is er, en op zijn mooist zonder woorden ertussen.' En Rob van Schouten essayeert op het thema. 'Tot in de jaren tachtig blijven, zoals in dit gedicht van Chris van Geel, vogelaars en boswachters de toon in onze dichtkunst aangeven.' En: 'Echt onversneden natuurromans durft de Nederlandse schrijver niet aan.'
Jann Ruyters bespreekt het Boek van de Week: Esther Gerritsens De trooster [fragment]. 'Gerritsen palmt je in met haar observaties, dat talent om het menselijk streven en tobben in het onderlinge contact oh-zo precies weer te geven,' schrijft ze, en: 'In een taal waarin ernst, nuchterheid en ironie afwisselend de boventoon voeren, schetst Gerritsen de zwenkingen in Jacobs humeur.'
Korter:
- Dik van der Meulen (De kinderen van de nacht. Over wolven en mensen [recensie] tipt Jac P. Thijsses boeken over natuur.
- Willem van Toorn (Het grote landschapsboek) tipt Cesar Pavese.
- Jan Terlouw in de rubriek 'Ik heb een droom': 'Mijn droom is dat de jeugd in opstand komt.'
- Beeldboek van de week is Louwrien Wijers' Claudy Jongstra.
- Yolanda Entius over Gerbrand Bakkers Rotgrond bestaat niet: 'Een optimistisch boek - dieren verdwijnen, er komen andere voor terug, de natuur herstelt zich wel - maar ook een boek vol weemoed.'
- Arita Baaijens (Paradijs in de polder. Wat het landschap je vertelt) tipts Alexander von Humboldt.
- Paul van der Steen over Ineke Noordhoff, Schaduwkust. Vier generaties hertekenen de rand van de Waddenzee: 'Maakt duidelijk dat modern gepolder soms nog meer lange adem vergt dan ouderwets gepolder. Zo levert een familie die zichzelf niet zo interessant vindt, toch een pakkend verhaal op.'
- Franca Treur (Slapend rijk) tipt Marlen Haushofers De wand.
- Monica Soeting over Nikolaj Bijleveld, Justin Kroesen (red.), De protestantse pastorie in Noord-Nederland. Vijf eeuwen wonen en werken: 'Een schitterend geïllustreerde ode aan de pastorie, waarin letterlijk en figuurlijk alle kanten van de pastorie worden belicht.'
- Fiona Mozley in 'Vandaar dit boek' over Elmet: 'Natuurbeschrijvingen kunnen heel saai zijn. Als je van buitenaf over natuur schrijft wordt het zwaar en didactisch, zelfgenoegzaam. Dit verhaal moest dus van binnenuit verteld worden.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Persis Bekkering las De trooster [fragment] van Esther Gerritsen en gaf het vier sterren. 'Het verhaal is bijna een Griekse tragedie, en toch leest De trooster als een boek waar het zonlicht invalt.' Het boek beschrijft het kloosterleven vanuit het perspectief van 'de nurkse Jacob, een man die niettemin gelukkig is'. 'Zoals Jacob in de kapel ontroerd raakt door de afbeelding van lijden, zo ontroert Gerritsen de lezer met haar fijnzinnige, intelligente beschrijvingen van menselijk falen. Maar het is in dit boek vooral de hoop, het geloof en geluk dat Gerritsen zo puur en precies heeft gevat.'
Wilma de Rek las Ondergeschikt. Hoe kennis over vrouwen ons misleidt en wat we daaraan kunnen doen van Angela Saini en gaf het vier sterren. Saini analyseert een aantal onderzoeken, uitgevoerd tussen de 19de en de 21ste eeuw, naar de verschillen tussen mannen en vrouwen en concludeert dat de wetenschappelijk onderzoek vaak niet objectief is wanneer het om sekseverschillen gaat. 'Het beslagen raam van het verleden heeft onze blik op de samenleving zo vertroebeld dat we ons amper kunnen voorstellen dat die samenleving er anders uit zou zien.'
Een gelukkig mens liket niet van Rolf Dobelli, vertaald uit het Duits door Sandra van Oudenaarden en Sylvia Wevers, kreeg van Suzanne Weusten drie sterren. 'Dobelli is op zijn best als hij tekeer kan gaan tegen de tijdsgeest. Zoals de trend om je gevoel te volgen, het diepste van je ziel. "Probeer het niet," schrijft hij.' Eén tip van Weusten: 'Lees dit boek niet in één keer uit.' Maar 'consumeer het in brokjes, […] dan ben je na een jaar misschien een gelukkiger mens'.
Hans Bouman las de debuutroman van Gabriel Tallent, Mijn allerliefste schat, vertaald uit het Duits door Jan de Nijs. Het boek beschrijft de 'wurgend symbiotische vader-dochterrelatie' van hoofdpersoon Turtle en haar vader Martin. '[Een] eigenzinnige variatie op de bildungsroman. Er spreekt een vurige ambitie uit, gepaard aan een zekere mateloosheid.' 'Met Turtle heeft [Tallent] een vrouwelijk romanpersonage geschapen dat weleens een klassieke status zou kunnen krijgen.'
Bert Lanting interviewde Anne Applebaum over haar nieuwe boek Rode hongersnood. Stalins oorlog tegen Oekraïne [fragment]. Applebaum stelt dat de hongersnood in 1932 en 1933 die naar schatting 3,9 miljoen Oekraïners het leven kostte grotendeels te wijten is aan Sovjetbeleid dat gericht was op de stopzetting van Oekraïens nationalisme. De Sovjet-Unie heeft 'er alles aan gedaan om de omvang van de Holodomor, zoals de Oekraïners het noemen, te verbergen en daarmee hadden ze lange tijd succes'.
Korter:
- Drie sterren voor Gabriël van den Brinks (red.) essaybundel Waartoe is Nederland op aarde? Lotte Jensen: 'Het boek biedt rake observaties, maar ook kolderieke morele lessen.'
- Fleur van der Bij's De Nijl in mij kreeg drie sterren van Ranne Hovius. 'De Nijl in mij' is een verhaal met verschillende ingrediënten: de onbekende [ontdekkingsreiziger] Schuver, een reisverslag en een verslag van waanzin.'
- Drie sterren van Marcel Hulspas voor De Javastraat, 'een biografie van een volksstraat,' van Maxime Smit.
- Eveneens drie sterren voor Marieke Lucas Rijnevelds De avond is ongemak [fragment]. Bo van Houwelingen: 'Rijneveld vangt de leegte in genadeloze beelden.'
- Eén ster voor Gezien de feiten van Griet Op de Beeck. 'Iets kunnen doen is beter dan niks kunnen doen.' O ja? Griet had beter niks kunnen doen.'
- Het huis van de drenkelingen van Guillermo Rosales, uit het Spaans vertaald door Arie van der Wal, krijgt drie sterren van Maarten Steenmijer. 'Uitgebeende beschrijvingen maken de tredmolens zichtbaar waarin de bewoners [van een psychiatrische inrichting] leven. Hulpeloos draaien ze rond in hun eenzame gekte.'
- Twee sterren voor Het Godstrauma van Ruud Welten en Marc de Kesel (red.). Taede Smedes: 'Voor de meeste Nederlanders […] zal deze symposiumbundel vooral een geheel van ondoordringbare gedachtenspinsels zijn.'
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Dries Muus las het Boekenweekgeschenk, Gezien de feiten, van Griet Op de Beeck. Clichématige uitspraken door matig uitgewerkte personages. ‘Het is alsof Op de Beeck de slechte en de goede eigenschappen, de sympathieke en de bloedirritante eigenschappen, niet zozeer óver, maar tussen de personages heeft verdeeld.’
John Jansen van Galen las het boekenweekessay, Natuurlijk, van Jan Terlouw. Een overtuigend essay over de uitputting van de natuur, vindt hij, maar zonder goede oplossing. Volgens Terlouw hebben wij van nature geen langetermijngen en wordt het tijd dat we dat ontwikkelen. ‘Met [zijn] antwoord kiest hij de vlucht naar voren en laat de lezer gedeprimeerd achter.’
‘Kijk, je gaat pas over iemand schrijven als hij dood is. Je wacht daarop, maar als het niet opschiet begin je er op een gegeven moment gewoon aan.’ Maarten Moll interviewde P.F. Thomése over het laatste deel van de J. Kesselstrilogie, Ik, J. Kessels en het mislukken van een vriendschap. ‘P.F Thomése trekt alle registers van zijn schrijverschap open en wisselt smerige scènes af met lyrische passages waarin hij terugkijkt op gemiste kansen, onvervulde dromen en andere nederlagen.’
Hans Renders las de biografie Henriëtte van Eyk, vrouw tussen vier mannen [fragment] van Aukje Holtrop. Een door een gebrek aan bronverwijzing en een anonimiserende schrijfstijl ontoereikende beschrijving van een ongekend boeiend leven. ‘Henriëtte van Eyk [staat] in haar eigen biografie geheel in de schaduw van haar man.’
Korter:
- Marjolijn de Cocq las kinderboek Middernacht, als de monsters komen van Victor Spoormaker en Bouwien Jansen (illustraties: Alette Straathof). ‘Spoormaker en Jansen weten honderd procent de juiste toon te treffen.’
- Hans Knegtmans las Kleine zus van Isabel Ashdown. ‘Het verhaal zou een dooie boel zijn, ware het niet dat het conflict tussen de zusters in deze omstandigheden alle kans krijgt op te laaien.’
- John Jansen van Galen las Handboek voor natuurwandelingen [fragment] van Koos Dijksterhuis. Mooie beschrijvingen van de natuur, maar ‘[een] “handboek voor natuurwandelingen” is dit boek, anders dan de titel belooft […] niet,’ want ‘Dijksterhuis neemt mij, terwijl hij aanstekelijk vertelt, niet bij de hand mee naar zijn vindplaatsen.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Eva Meijer bespreekt in NRC een viertal boeken over natuur:
- Kester Freriks Stilte, ruimte, duisternis: 'De grootste problemen van het boek zijn slordigheid en een gebrek aan visie.' (twee ballen) [fragment]
- Laura Broekhuysen Winter-IJsland: 'Broekhuysen schrijft heel precies over een duisternis die alomvattend is en over een toverachtige natuur die de mensen buitensluit en ze tegelijk weerspiegelt – het absurde dat in de mens zit, zie je erin terug.' (vier ballen)
- Gerbrand Bakker Rotgrond bestaat niet: 'is her en der grappig, en trouwens ook ontroerend, maar het is een rommelige tuin, een beetje een allegaartje' (drie ballen)
- Annie Dillard Pilgrim at Tinker Creek: 'het natuurboek dat ik alle lezers deze Boekenweek zou willen aanraden' (vijf ballen)
Van Thomas de Veen daarnaast een bespreking van Esther Gerritsens De trooster [fragment]. Hij vindt het 'haar diepzinnigste roman. De geestige scherpte van haar dialogen uit Roxy (2014) of Dorst (2012) ontbreekt niet, maar is nu niet een van de voornaamste kwaliteiten. Wél is dat de helderheid waarmee ze nog altijd schrijft, en de aardsheid die dat de personages geeft. Vragen over zonde en troost – die ze naar een menselijk niveau trekt.' Caroline de Gruyter las Robert Menasses De hoofdstad, 'een half-kolderieke, maar hyperambitieuze roman, over Europese ambtenaren die proberen een "jubileumproject" te bedenken voor de vijftigste verjaardag van de Europese eenwording' [recensie].
Jos Palm wijdt een stuk aan Raadselvader van Jolande Withuis [recensie]. '[Withuis] had altijd geleerd sterk te zijn, het bestaan vereiste nou eenmaal een permanente staat van paraatheid had haar vader haar een levenslang voorgehouden. Die erfenis moet haar hebben getekend. Dit boek getuigt daarvan op indrukwekkende wijze, door de flinkheid heen,' aldus Palm. En Nynke van Verschuer sprak met Ali Smith over Winter, Smiths nieuwste roman [recensie]. 'Als er iets van hoop in mijn boeken zit dan komt dat, denk ik, omdat het over de seizoenen gaat. Dat de tijd doorlopend en voortdurend is en individuele levens, zorgen en politiek nietig maakt. Dat ongeacht of er sneeuw is in maart en geen sneeuw in januari, er steeds weer een nieuwe winter komt, er steeds weer een nieuwe januari zal zijn, en weer een nieuwe januari,' zegt Smith onder meer in het interview.
Verder:
- Thomas de Veen over Griet Op de Beecks Boekenweekgeschenk Gezien de feiten (twee ballen)
- Nynke van Verschuer over Jan Terlouws Boekenweekessay Natuurlijk (twee ballen)
- Gemma Venhuizen over Dik van der Meulen, Jac. P. Thijsse (vier ballen)
- Kester Freriks over Jón Kalman Stefánsson, Zomerlicht, en dan komt de nacht (vier ballen) [fragment]
- Alex van der Hulst over Tinkebell, Het Gevaar van Angst (drie ballen)
- Michel Krielaars over Meir Shalev, Mijn wilde tuin (drie ballen)
- Marjoleine de Vos over Atte Jongstra, De ontgroende mens (vier ballen)
- Marco Kamphuis over Thomas Melle, Met de wereld in de rug (vier ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In De Groene Amsterdammer dit keer een Boekenweekspecial met als thema seks en macht in de letteren. Yolanda Entius leverde een stuk naar aanleiding van de #metoo-discussie, Simone van Saarloos en Gloria Wekker schrijven elkaar over Virginia Woolfs Een kamer voor jezelf en
- Marja Pruis over Helen Garner, The First Stone: Some Questions of Sex and Power ('De kunst van dit type literaire nonfictie is dat het een actueel conflict, meestal een botsing van belangen, zodanig reconstrueert en analyseert dat diepere mechanismen bloot komen te liggen. Het gaat er niet om de waarheid te achterhalen, maar om achter motieven en drijfveren te komen, inclusief die van de onderzoeker zelf.')
- Christiaan Weijts over het Boekenweekgeschenk van Griet Op de Beeck ('[O]mdat het CPNB kiest voor commercieel succesvolle namen kan iemand als Op de Beeck te vroeg worden gevraagd voor een meesterproef die zij niet aankan. En het publiek dat weinig boeken koopt krijgt een teleurstellend beeld van de Nederlandse literatuur.')
- Joost de Vries over The Friend van Sigrid Nunez en Lisa Hallidays Asymmetry ('deze romans laten in deze uitgesproken politieke tijden zien dat de mens een stuk menselijker en onvoorspelbaarder is dan welk systeem dan ook kan bevatten')
- Thomas Heerma van Voss over Naomi Alderman, De Macht ('Barack Obama zette De macht boven aan zijn lijstje favoriete boeken van het afgelopen jaar, en het valt te begrijpen waarom: het verhaal is ambitieus en wars van geijkte machtsstructuren, een klassieke easy read bovendien.') [toelichting door de vertalers]
- Kees 't Hart over Esther Gerritsen, De trooster ('Ik kreeg maar geen vat op deze roman en vind dat geen nadeel.') [fragment]
- Lodewijk Verduin over Laura van der Haar, Het wolfgetal ('een aangrijpend boek, waarvan de spanning niet door de plot, maar door de taal zelf wordt opgewekt') [fragment]
- Jan Postma over Marjoleine de Vos, Doe je best ('Het grappige is dat De Vos vanaf het eerste essay in Doe je best er niet voor terugdeinst dat hoogst mogelijke te ambiëren zonder ook maar een moment de indruk te wekken de onvindbaarheid daarvan in twijfel te trekken. Dat is min of meer het punt, zo lijkt het.')
- Cyrille Offermans over Sadegh Hedayat, De blinde uil ('Om door de kwellingen van de [hoofdpersoon] gegrepen te worden, wordt van de sceptische lezer [...] wel enige meegaandheid verwacht.') [fragment]
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
