Robert Menasse, Geert Buelens en Fernando Aramburu (de boekbesprekingen in de week van 14 maart 2018)
19 maart 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, waarin deze week aandacht voor Robert Menasse, Geert Buelens, Fernando Aramburu, en verder onder anderen Tali Sharot, Floor Milikowski (Trouw), Miquel Bulnes, Jannah Loontjens (de Volkskrant), Pieter Waterdrinker, Tinkebell, Rémon van Gemeren, Maarten 't Hart (Het Parool), Sander Heijne, Bas van Bavel, Masoud Aqil (NRC), Wim Hazeu over Lucebert (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
'Onze overtuigingen maken deel uit van wie we zijn. Informatie die daar tegenin gaat, bedreigt de kern van onze persoonlijkheid. Daar verzetten we ons tegen. We willen onze overtuigingen en wie we zijn niet ter discussie stellen,' stelt Tali Sharot (The Influential Mind, Dingen gedaan krijgen) in een gesprek met Malou van Hintum in De Verdieping.
Co Welgraven houdt het grote interview in Letter & Geest met Geert Buelens, over De jaren zestig. Een cultuurgeschiedenis: 'Wat ik geprobeerd heb, is bij mijn weten nog niet eerder gebeurd. Ik kijk niet alleen naar het Westen, wat meestal de norm is, maar ook naar de rest van de wereld. Dit boek is bovendien gebaseerd op heel veel primaire culturele bronnen. Het is een analyse van meer dan achthonderd films die ik heb bekeken, van honderden uren televisie, van tienduizenden liedjes die ik heb opgespoord, van talloze romans, toneelstukken, gedichten en tentoonstellingen.'
De recensiepagina's worden zoals gewoonlijk geopend door Janita Monna, ditmaal over Willem van Toorns De jongenskamer ('Fraaie scènes lichten op, maar meeslepend wil de geschiedenis niet echt worden.'), waarna Paul van der Steen over gemeentepolitiek essayeert aan de hand van drie boeken, onder andere het sombere Dorpspolitiek. Waar is het lokale gezag? [onze recensie]. 'De onlangs verschenen bundel De gemeenteraad. Ontstaan en ontwikkeling van de lokale democratie en het al genoemde Gemeente in de genen [onze recensie] laten bovendien zien hoe diepgeworteld de traditie van lokale politiek is.'
En Annemieke Hendriks las het Boek van de Week, Robert Menasses De hoofdstad [onze recensie]: 'Robert Menasse heeft een virtuoze roman geschreven, vol spannende plotwendingen en cliffhangers. [...] In het verrassende slot smelten de levens van een aantal personages voor één ogenblik samen. Toch is Menasse’s boek veel meer dan een politieke thriller. Een satire, zoals in de aankondigingen bij de Nederlandse vertaling werd vermeld, is het evenmin.'
Korter:
- Hanne Obbink over Floor Milikowski, Van wie is de stad [fragment | evenement]: 'Zij schetst een beeld dat op zich niet nieuw is, maar ze doet dat diepgravend: Amsterdam dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan.'
- Beeldboek van de week is Bertien van Manens I Will Be Wolf.
- Jaap Goedegebuure over Hans Bots, De Republiek der Letteren. De Europese intellectuele wereld 1500-1760: '[E]en compact, soms wat al te opsommerig en daardoor niet altijd even levendig betoog. [...] Als Bots zijn betoog had doorgetrokken naar die latere ontwikkelingen, zou zijn boek aan actualiteit hebben gewonnen.'
- Monique de Heer over Geir Tangen, Het meesterwerk: 'Boeiende hoofdpersonen, een goed opgebouwd plot en met humor geschreven, wat wil een thrillerlezer nog meer?'
- Rob Schouten over Meir Shalev, Mijn wilde tuin: 'In dat opzicht is deze wilde tuin vooral ook een filosofisch boek. Terloops, maar daarom niet minder overtuigend, brengt Meir Shalev de wonderlijke regeltjes van de mens, zijn eigenwijsheid en willekeur, zijn liefde en afkeer, zijn verslavingen en neiging tot discriminatie in beeld.'
- Vrouwkje Tuinman over Dorthe Nors, Spiegel spiegel schouder [fragment]: 'Lichter en wat conventioneler van toon [dan Nors' eerste boek] en neemt meer ruimte om één personage te schetsen.'
- Annemarie Terhell over Arend van Dam, De reis van Syntax Bosselman: 'Vooral Van Dams gedrevenheid dwingt bewondering af. Je moet flexibel kunnen meegaan in zijn kriskrasbenadering van de tijd, maar Van Dams streven om de slavernijgeschiedenis in al haar facetten te beschrijven levert interessante passages op.'
- In 'Vandaar dit boek' Raoul de Jong over zijn Dagboek van een puber [fragment]: 'Voor mij gaat het boekje over hoe belangrijk het is om- ook als je volwassen bent- te blijven dromen.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Frank van Zijl interviewde Geert Buelens over zijn nieuwe boek De jaren zestig – Een cultuurgeschiedenis. ‘Er zou uit die jaren zestig een nieuw, groter bewustzijn ontstaan […]. Maar wat toen een van de grote uitdagingen was, het uitbannen van racisme, is bepaald niet gelukt. Het klinkt hard, maar vijftig jaar na mei ’68 staan we nog altijd nergens.’ Van der Zijl: ‘Buelens schroomt niet om af te rekenen met al te romantische beeldvorming van die periode. Hij stelt er tegenover dat geen tijdsgewricht erna ooit zo bezwangerd is geweest met idealen.’
Bert Wagendorp las Reconquista [fragment] van Miquel Bulnes en gaf het vier sterren. ‘Een gedurfde, ongelooflijk ambitieuze en spannende roman die je blik op de Middeleeuwen voorgoed verandert.’ ‘Bulnes beschrijft een uitermate gecompliceerde wereld, vol details, met een rijkdom aan karakters en gebeurtenissen die minder vasthoudende auteurs tot wanhoop zouden brengen.’
Bo van Houwelingen gaf drie sterren aan Wie weet van Jannah Loontjens. ‘Op het eerste oog […] een vluchtige mozaïekvertelling tegen een achtergrondje van wereldpolitiek.’ Maar, sommige passages gaan dieper, proberen iets duidelijk te maken. ‘Wat is er nou eigenlijk écht aan de hand? Een vraag die we ons, in de ingewikkelde tijd die Loontjens beschrijft, wat vaker zouden kunnen stellen.’
Maartje Bakker intervieuwde Fernando Aramburu over zijn nieuwe roman Vaderland [fragment] (uit het Spaans vertaald door Hendrik Hutter). ‘Het ETA-terrorisme ken ik niet uit een archief, niet door boeken te lezen, maar uit eigen ervaring. Ik schrijf vanuit pijn.’ Maarten Steenmeijer gaf het boek drie sterren. ‘Het is knap dat Aramburu al die [125] hoofdstukken telkens weer op een verrassende manier laat beginnen, maar een afknapper is dat hij nogal eens in herhalingen vervalt, overbodige uitleg geeft of zijn personages tegelwijsheden in de mond legt.’
Hein Janssen las Gordon. Biografie van een entertainer, geschreven door Marcel Langedijk, en gaf het twee sterren. ‘De biografie is geen biografie, maar veeleer een klakkeloos uitgetikt relaas.’ ‘In Gordons leven lopen fictie en werkelijkheid naadloos in elkaar over. Dat leven staat nu dus zwart op wit, en nogal onomwonden.’
Herfst [fragment | onze recensie] van Ali Smith kreeg vijf sterren van Hans Bouman. ‘Een formidabele roman.’ Dit boek is meer dan alleen een grote Brexitroman: ‘In vaak wervelend mooi en speels proza schrijft Smith over kunst en liefde, over de betekenis van tijd en geschiedenis, “dat andere woord voor ironie.”
Korter:
- In het Letterenhuis in Antwerpen is nu een expositie over Hugo Claus (1929-2008), ingericht door zijn vriendin Hilde van Mieghem.
- Pjotr van Lenteren las Dans! Van Mireille Geus. ‘Wie niet van ballet houdt, zou Dans! gemakkelijk over het hoofd kunnen zien. Dat is jammer, want het nieuwe jeugdboek van […] Mireille Geus gaat nauwelijks over strekken en pasjes onthouden.’
- Jan Luijten over Arc de Triomphe (uit het Duits vertaald door C.J. Kelk) van Erich Maria Remarque: ‘een meeslepende vluchtelingenroman.’ ‘Remarque laat de lezer door een stad dolen, waar “iedereen wist dat de wereld apathisch een nieuwe oorlog ingleed.”
- Persis Bekkering gaf drie sterren aan Verdwaaltijd [fragment] van Kathy Mathys. ‘Mathys schrijft […] kalm en functioneel, ze treedt in haar stijl niet erg naar voren.’
- Twee sterren voor Leerschool der liefde van Michael Kumpfmüller (uit het Duits vertaald door Gerrit Bussink). Emilia Menkveld: ‘Kumpfmüller wisselt rake observaties af met ellenlange beschrijvingen van vakanties, slechte bruiloftsspeeches en echtelijke ruzies.’
- Eveneens twee sterren voor De islamitische Verlichting van Christopher de Bellaigue (uit het Engels vertaald door Pieter van der Veen en Chiel van Soelen). Marcel Hulspas: ‘The Islamic Enlightenment is elders geprezen. Geen wonder. De boodschap sluit aan bij westerse vooroordelen. Maar het is een boek met gebreken. Het draait te veel om progressieve helden.’
Marjolijn de Cocq interviewde Pieter Waterdrinker over zijn boek Tsjaikovskistraat 40 [fragment]. ‘Literatuur is voor mij het leven; het gaat mij erom de tijd die mij omringt te voorzien van voetnoten en commentaar.’ ‘Waargebeurd is geen excuus, zei Gerard Reve altijd. Hij bedoelde: de werkelijkheid is zo absurd, die gelooft niemand. Daar heb je in Rusland vaak last van. Mensen denken bij mij geregeld: die Waterdrinker zit het allemaal te verzinnen. Het surrealisme is hier zo groot dat je soms op de rem moet trappen.’
Joep School sprak met kunstenares Tinkebell over haar kunst en haar boek Het gevaar van angst. Hypochonderen in Fukushima. ‘Ik heb […] zeven weken in het getroffen gebied gebivakkeerd en ben eigenlijk tot de conclusie gekomen dat de angst voor straling gevaarlijker is geworden dan het “gevaar” zelf.’ ‘Fukushima heeft een heel negatieve connotatie, maar je kunt het grootste deel van het getroffen gebied gewoon in. In een jurkje.’
Erik Voermans las de uitgebreide tweede druk van Maarten ’t Harts boek Johann Sebastian Bach. ‘Het is geen literair hoogtepunt in het rijke oeuvre van ’t Hart, maar het is wel een indrukwekkend bewijs van zijn belezenheid en kennis […], waardoor het mooi dienst kan doen als een voortreffelijk Bachcompendium.’
Arie Storm over Rémon van Gemerens Leven in een doodgeboren droom, de wereld van Joost Zwagerman: ‘Van Gemeren heeft het werk van Zwagerman integraal herlezen of gelezen en doet daar een tikkeltje schools verslag van.’ Maar ‘uiteindelijk werd het boek […] ook nog eens werkelijk aangrijpend’. ‘Ik greep ook weer naar het werk van Zwagerman.’
Korter:
- Bas Soetenhorst las Vaderland [fragment] van Fernando Aramburu. ‘[In Baskenland] vulde het een vacuüm ontstaan door gebrek aan rouwverwerking en discussie over de ETA-terreur.’ ‘Aramburu toont zich een groot kenner van Baskenland en de ETA-tentakels.’
- Marjolijn de Cocq las De ommegang [fragment] van Jan van Aken. ‘In de historische roman […] bewandelen we het pad van twee mensen […] de jonge wees Iss […] en geneesheer Isidorus van Rillingtion. Met zijn onstilbare honger naar kennis heeft hij de hele wereld bereisd en kleurrijke avonturen beleefd.. [...] Dat geheugen, die kennis en dus “het domein van de geest” staan centraal in De ommegang.’
- Dirk-Jan Arensman over De gulheid van de zeemeermin (vertaald door Peter Bergsma) van Denis Johnson: ‘Ook na zijn dood kan Denis Johnson je als weinig anderen ademloos naar zijn literaire hemel laten kijken.’
- Dieuwertje Mertens las Habitus van Radna Fabias. ‘In haar krachtige en onconventionele poëziedebuut laat Radna Fabias (1983), die opgroeide op de Nederlandse Antillen, haar eiland zien en onderzoekt ze wat "thuis" betekent. [...] Wat een uniek en energiek stemgeluid! Haar debuut doet de Nederlandse poëzie op haar grondvesten schudden.’
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Van Bernard Hulsman deze week een bespreking van Sander Heijnes Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u (een 'met vaart geschreven verslag van de gevolgen van de invoering van marktwerking in Nederland') en Bas van Bavels De onzichtbare hand ('een weerlegging van de mythe van de markteconomie op alle punten'). Sebastiaan Kort las daarnaast de nieuwe roman van Tomas Lieske, De vrolijke verrijzenis van Arago [fragment]. 'Een meerkleurenzeppelin is deze roman, koen het zwerk ingestuurd en een weiland verderop aan een lullig bosje blijven haken,' aldus Kort.
Marc Jansen recenseert Shaun Walkers 'voortreffelijke' The Long Hangover. En Maral Noshad Sharifi sprak met Masoud Aqil, auteur van De jongen die tegen IS strijdt. 'Alles wat IS deed is nu normaal geworden in Syrië. Zelfs het Vrije Syrische Leger, eerst een gematigde sunnitische groep, doet de laatste maanden hetzelfde als IS. Ze onthoofden mensen en hebben in sommige gebieden shariawetgeving ingevoerd. Wat in Syrië gebeurt is geen revolutie meer tegen de regering van Assad, het is een radicale godsdienstoorlog geworden. En ze moorden allemaal,' zegt Aqil onder meer in het interview.
Verder:
- Margot Dijkgraaf over Sadegh Hedayat, De blinde uil (vier ballen) [fragment]
- Tim de Gier over P.F. Thomése, Ik, J. Kessels (vier ballen)
- Ger Groot over Juan José Arreola, Het wonderbaarlijke milligram (drie ballen)
- Atte Jongstra over Maarten ’t Hart Johann Sebastian Bach (vier ballen) en De Johannes-Passion van Mischa Spel en Floris Don (vier ballen)
- Anna Krijger over Elizabeth Bucar, Pious Fashion: How Muslim Women Dress (vier)
- Jaap Cohen over Ivo Weyel, Oorlogszoon (twee ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Cyrille Offermans las De hoofdstad [recensie] van Robert Menasse (vertaald door Paul Beers). Een boek met als onderwerp het Europese project – of het mislukken daarvan. ‘Politieke ideeën worden door het gros van de Brusselse ambtenaren die dit boek bevolken met een korreltje zout genomen, om over politieke idealen nog maar te zwijgen.[…] Van een overkoepelend, collectief ideaal is alleen verbaal sprake, vrijwel niemand die erin gelooft.’ Het verhaal is doorspekt met ideeën over het afschaffen van de natiestaat en de importantie van Europa. ‘Het knappe van De hoofdstad is dat Menasse erin slaagt deze onmiskenbaar zware kost op uiterst luchthartige manier te presenteren. Het boek is vaak bijzonder geestig en leest als een trein.’
Alfred Schaffer over Habitus van Radna Fabias: ‘Haar debuut Habitus is gelukkig een dichtbundel, en een barstensvolle en overdonderende dichtbundel bovendien. Fabias durft alle hoeken en gaten van de poëzie als kunstvorm te benutten, de gedichten zijn dan weer kort en lyrisch, dan weer verhalend en lang, nu eens helder en toegankelijk en dan weer hermetisch en experimenteel.’ Fabias snijdt verschillende onderwerpen aan, onder andere: armoede, machogedrag, klassenverschillen en seksisme. ‘Als de bundel […] uiteindelijk tot stilstand komt met de regels ‘dan rust ik/ hier roest ik/ hier stopt het’, ben je een grote leeservaring rijker. Een “must-read,” zou een beetje televisie-boekenpanel zeggen.’
Christiaan Weijts las Rivieren keren nooit terug [fragment] van Joke J. Hermsen.‘Deze roman gaat over het mechanisme van herinneren en vergeten, en de vorm weerspiegelt dat subtiel.’ ‘Net toen ik me begon af te vragen waarom Hermsen ons niet méér van zulke hoofdstukken geeft – méér cicaden, méér bezwete vrijpartijen, méér tochtjes achter op brommers – begreep ik dat het hier wel eens om kon gaan: over hoe krachtig een handjevol herinneringen in het hele leven kan doorwerken.’ De structuur van het verhaal is zelf ook een rivier, met, vindt Weijts, een ‘rondtastend middendeel’ dat soms net te geforceerd aandoet. Echter, het einde dat ‘eerst ontnuchtert […] en dan alsnog een ontroerende wending neemt’, maakt dat weer goed.
Jan Oegema schreef over de biografie van Lucebert (geschreven door Wim Hazeu) [fragment | recensie], diens pas ontdekte nazisympathieën en de gevolgen voor de interpretatie van zijn oeuvre. ‘Dagen loop ik met tranen achter de ogen, ook al springt de ene na de andere autoriteit voor Lucebert in de bres.’ Is het mogelijk om kunst en maker te scheiden? ‘Voor Lucebert moet niet alleen het werk kloppen, ook de maker ervan.’ Er zal tijd over heen moeten gaan, er zal gereflecteerd moeten worden: ‘Ik ben mijn Lucebert kwijt, ik zal hem moeten achterlaten tot ik hem op een dag ongetwijfeld weer tegenkom.’
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
